Auteur: Jos Lexmond

De schaduwen van Radovar – Marloes Morshuis (YSF)
Lemniscaat, Rotterdam (2018)
300 pagina’s; prijs 15,95
Omslag: Marc Suvaal

Marloes Morshuis stond al opgenomen in mijn (onze) fantastische database, dus dat hield in dat ze al eerder iets fantastisch gepubliceerd had. En… inderdaad. Ze debuteerde in 2015 met ‘Koken voor de keizer’. Een verhaal over de elfjarige Mick, die moet koken alsof zijn leven ervan afhangt. Daarna verscheen ‘Borealis’, een ecothriller, die ik niet gelezen heb, maar die dus niet opgenomen is en misschien, achteraf gezien, toch wel fantastische elementen in zich heeft. Nog maar eens lezen en dan nog maar eens op zijn merites bekijken en dan misschien alsnog opnemen.
Nou heb ik ergens gelezen (kan het natuurlijk nu niet meer terugvinden), dat Marloes Morshuis vergeleken werd met Jan Terlouw, qua schrijven en betrokkenheid. Dat is, naar mijn bescheiden mening, een van de grootste complimenten die je kunt krijgen.
Dus… was ik extra gemotiveerd om ‘De schaduwen van Radovar’ te lezen en kreeg het dan ook prompt toegestuurd.
Nu dan… het verhaal is zeker en vast fantastisch te noemen. Het is absoluut een dystopie. Marloes heeft een wereld geschapen, waarin ik zelf niet heel erg graag zou willen leven. Ik moet zeggen dat het verhaal me deed denken aan High Rise (vertaald als ‘De torenflat’ uit 1977) van James G. Ballard. Hij schreef al een dystopie, toen het woord nog niet eens uitgevonden was. Het bezorgde mij destijds in ieder geval de koude kriebels.
Zo erg als toen, waren de koude kriebels niet bij het lezen van ‘De schaduwen van Radovar’. Waarschijnlijk ben ik sindsdien wel wat gewend geraakt, maar het is zeker dat je de vrijheid wel ietsje meer waardeert als je erover nadenkt.
Welaan… het verhaal zelf dan. Jona woont met haar familie in Sterrenlicht, een van de enorme flats in de stad Radovar. Je hoefde haast nergens voor de flats te verlaten. Vrijwelde enige reden is om naar je werk te gaan. School, sporten, gamen en naar de film gaan… alles kan in Sterrenlicht. Waarom zou je ook ergens anders naar toe willen. De ene flat is zowat gelijk aan de andere. Niets anders te zien of te beleven in Radovar. Iedereen in Sterrenlicht is in de greep van de familiescore. Ieder lid van de familie kan namelijk punten verdienen als je goed presteert en als je voldoende punten hebt gescoord, kan je weer naar een paar verdiepingen hoger verhuizen, waar de kamers net weer iets luxer en ruimer zijn en het prestige natuurlijk ook veel hoger is. Maar net zo gemakkelijk kan je ook punten verliezen en dan zak je etages. Soms zoveel dat je door de 0 heen zakt en op de negatieve etages, dus onder de grond, uitkomt. Geen daglicht. Dat wil iedereen graag zien te voorkomen. Jona heeft een vriend: Zalman. Hij woont op -11 en heeft geen ambitie om hogerop te komen. Hij doet wat klusjes in de flat en heeft een rat als huisdier. Dat laatste alleen al is onaangepast gedrag en reden voor minpunten. Als Jona haar oma wil helpen, die verzorgd zou moeten gaan wonen in het Plus gebouw omdat ze verder geen nut meer heeft voor de samenleving, komt ze de geheimzinnige Kilian tegen en dan beginnen de moeilijkheden pas echt voor Jona en haar familie.
‘De schaduw van Radovar’ is een prima verhaal en ik heb ervan genoten. Het kan de jeugd van nu, na het lezen ervan inderdaad aan het denken zetten en helpen het gevoel van vrijheid dat we nu hebben, ook te behouden. Er zijn plekken op de wereld waar vrijheid, zoals wij die kennen, geen gegeven is. Ik ga in ieder geval Borealis nog eens lezen en wacht in spanning af tot er weer een nieuw boek van Marloes Morshuis te verkrijgen is.

Jos Lexmond

Stormbrekers – Mariëtte Aerts (YFA)
De Kronieken van de Zeven Eilanden 4
De Vier Windstreken , Rijswijk (2018)
365 pagina’s; prijs 17,95
Omslag & kaart: JeRoen Murré

Het was alweer anderhalf jaar geleden dat ‘Drakensteen’, het derde deel van ‘De Kronieken van de Zeven Eilanden verscheen en inderdaad: de tijd vliegt, maar niet als je zit te wachten op het vervolg van een reeks dat inmiddels toch wel tot een van mijn favorieten gerekend mag worden. Na ontvangst moest ik me nog even inhouden… er stonden nog een paar andere recensieboeken die eerst aan de beurt waren. Ik heb er niet zoveel moeite mee om een favoriet boek voor te laten schieten, maar de voorjaarsvakantie zat er aan te komen en dit boek (samen met ‘Drakenruiters’ van Jack Vance en ‘De val van Scribopolis, boek twee’ van Peter van Olmen) zou een mooi pakket vormen om mee te nemen en kleur te geven aan de vakantie. Zover kwam het helaas niet. Na slechts één genoten vakantiedag op het immer schone Texel, konden we alweer terugkeren naar huis. Ik zal u verder niet vervelen en lastig vallen met de reden, maar het was balen. Het weer was schitterend (voor mij dan), de locatie prima (we komen er tenslotte al meer dan dertig jaar elk voorjaar), lekker fietsen, fijne terrasjes (waar onder andere het strandpaviljoen bij paal 17), prachtige boeken. Kortom, wat mij betreft kon het niet meer stuk. Dus wel… nou ja misschien in september nog maar eens terug.
Hoe dan ook… aan ‘Stormbrekers’ was ik dus nog niet aan toegekomen. Dan maar thuis eraan begonnen. Maar thuis, thuis heb je altijd iets te doen en dan lees je niet zo snel en veel als dat je lekker ontspannen op een bankje zit onder zacht krakende dennen, met zingende vogeltjes en ruisende wind, aan de voet van de duinen.
Maar thuis zittend op de bank, heb ik toch ook wel genoten van de belevenissen van Raben en Calli, die de Vale Oceaan waren overgestoken naar de oostelijke landen en daar voor een familie van Stormzingers aan het werk gingen op hun Stormboot: de Cheron. Calli kan haar gave als elementaliste gebruiken om, samen met leden van de Elfde familie, de Cheron de lucht in te zingen en vooruit te laten bewegen. Raben fungeert als stormboothand en genezer. Calli kan het niet zo goed vinden met de Elfde familie en als ze op een gegeven moment overvallen worden door Stormbrekens (luchtpiraten) neemt Calli de gelegenheid te baat om met haar gaven een van piratenschepen te laten crashen en die dan over te nemen. Ze nemen de beide stormzingers, Yazine en Alfus, aan boord van de Draemon, zoals het schip heet, gevangen. Samen met hen en vrienden die ze opgedaan hebben op de Cheron: Eldith en Rossni, zoeken ze hun eigen weg.
Ze beleven het ene na het andere avontuur en hun reizen brengen ze van het ene naar het andere spectaculaire gebeuren. Ik ga er niets over vertellen, behalve dan dat ik het bezoek aan de Kraaienburcht, de plek waar ooit machtige elementalisten gewoond hebben, geweldig vond. Dat hoofdstuk, met de ritselende botfragmentjes, vond ik ronduit creepy en een prachtige vondst. Of… de Vale Oceaan die ze nogmaals oversteken terug naar de Zeven Eilanden), vond ik wel heel erg op onze, weliswaar zeer uitvergrootte, Wadden lijken. Heel mooi beschreven.
Tijdens het lezen drong een ding zich wel aan me op. De reizen van Calli en Raben en hun gezelschap lijken heel erg op een vakantietrip van Calli, waarbij zij uitmaakt waar ze naartoe gaan. Ondanks dat het verhaal zich logisch ontwikkelt, lijkt de willekeur van Calli welhaast doelloos en gaat ze waar de wind haar heenvoert (geholpen door een beetje stormzingen). De machtige Zagramogul, in de vorm van Igra, die ontwaakt is en de Orbis (een andere dimensie) verlaten heeft, lijkt anderzijds precies te weten wat ze wil op de Zeven Eilanden.
Ik heb er weer van genoten en het kan haast niet anders dan dat er een vijfde deel komt. Het wordt waarschijnlijk weer eindeloos wachten en daar ben ik heel erg slecht in.

Jos Lexmond

Een jaar later – William R. Forstchen (SF)
EMP-serie 2
Karakter Uitgevers B.V., Uithoorn (2017)
302 pagina’s; prijs 19,99
Oorspr.: One year after (Forge Books – 2015)
Vertaling: Robert Neugarten
Omslag: Studio Jan de Boer

Een jaar later. Wel de titel, maar dat is het niet precies. Dit vervolgverhaal begint op dag 730 nadat er drie EMP wapens boven Amerika tot ontploffing gebracht werden. Ook was er eentje voor de Japanse kust ontploft en een andere boven Oost Europa (waarvan verwacht werd dat het een afzwaaier was). Als je een beetje kan rekenen is dat dus precies 2 jaar na de fatale dag en niet één jaar. Goed… het is misschien spijkers op laag water zoeken, maar het moet wel kloppen. Het verhaal speelt zich dus af tussen dag 730 en dag 776 na de ramp.
Het is dus twee jaar na de fatale Electro Magnetische Puls die Amerika op de knieën dwong en in die twee jaar (Zie het eerste deel: Een seconde later) zijn de overlevenden van Black Mountain onder de bezielende leiding van John Matherson hard aan het werk om hun leven weer op te bouwen en weer iets van beschaving te realiseren.
Nu, twee jaar later dus, is het nog steeds onduidelijk wie de aanval pleegde, maar algemeen werd er aangenomen dat hij werd uitgevoerd door vanuit Iran gesteunde terroristen en Noord Korea. China wordt in de nasleep gezien als de nieuwe supermacht en bezet onder het mom van humanitaire hulp de westkust van de Verenigde Staten en Japan. India en Pakistan namen de gelegenheid te baat om hun conflict op een beperkte nucleaire schaal proberen op te lossen en nog steeds voeren ze hevige gevechten. West-Europa is de dans min of meer ontsprongen, maar voelt vooral de economische malaise die ontstaan is door de wereldwijde chaos. Het Verenigd Koninkrijk doet zoveel mogelijk om Europa en de Verenigde Staten te helpen en te steunen.
De Amerikaanse troepen die zich op het moment van de EMP elders in de wereld bevonden zijn naar huis teruggeroepen en zijn nu aan de westelijke en zuidelijke buitengrenzen gestationeerd om verdere expansie van buitenlandse mogendheden te stoppen en ontmoedigen. Op dat moment wil de voorlopige regering van de Verenigde Staten, dat zetelt in Bluemont, Virginia, een miljoen mannen en vrouwen mobiliseren om zodoende het Leger van Nationaal Herstel te vormen om de Verenigde Staten te beschermen en bevrijden. Maar die mannen en vrouwen zijn hard nodig bij de wederopbouw van het land.
John Matherson heeft na een jaar van dictator spelen, om het leven weer op de rails te krijgen, zijn macht overgedragen aan de gemeenteraad van Black Mountain, maar moet nu weer in actie komen. In eerste instantie denk je dat hij het wel kan vinden met de nieuwe overheid en een tijdje lijkt het er op dat het verhaal een beetje aan het doodbloeden is. Er gebeurd niet zo heel erg veel en alles lijkt koek en ei tussen de nieuwe regering van de Verenigde Staten en John Matherson. Eigenlijk kwam ik dicht bij het punt dat ik het verhaal niet echt boeiend meer vond. Maar dat veranderde van het ene op het andere moment. Er brak een heuse burgeroorlog uit en ineens was de rampenroman weer een rampenroman en kon ik weer schaamteloos genieten. Ik ga verder niet vertellen hoe het afloopt in dit tweede deel, maar ik kijk in ieder geval weer met vertrouwen uit naar het derde en laatste deel wat ‘De laatste dag’ is getiteld en wat in juni zal gaan verschijnen. Laat maar komen wat mij betreft.

Jos Lexmond

Jack Vance – De Drakenruiters en andere verhalen (SF) – 263p.
Spatterlight, Amstelveen (2018) € 17,11
Het Verzameld Werk van Jack Vance 12
Vertaling: Jaime Martijn, Mark Carpentier Alting & Warner Flamen
Omslag ontwerp: Howard Kistler
Omslagillustratie: Marcel Laverdet
Kaart: Christopher Wood
(Verkrijgbaar via Amazon.de)

Besluiteloos had ik al een paar keer voor de planken met ‘Vances’ gestaan. Het heerlijke en welhaast onvermijdelijke voorjaarweekje op Texel was nakend en ik heb het al waarschijnlijk meermalen verteld, maar elke vakantie gaat er minimaal een ‘Vance’ mee om van te genieten. Dit ter verhoging van de vakantievreugde en dat lukt telkenmale weer. Zoals gezegd… ik kon niet kiezen wat op het stapeltje boeken te leggen. De Spatterlight nieuwsbrief bracht uitkomst. De mededeling dat ‘De Drakenruiters en andere verhalen’ zou verschijnen hakte voor mij de knoop door. Eigenlijk had ik er nooit bij stilgestaan om novelles mee te nemen. Het werd bijna altijd een samengestelde dikke pil zoals ‘Tschai’, ‘Durdane’ of ‘De Duivelsprinsen’. Korte verhalen kunnen heel erg leuk zijn, maar op vakantie wil ik gewoonweg door kunnen lezen. Nu dus had Spatterlight een briljante bundel samengesteld met twee prijswinnende novelettes en eentje die genomineerd was voor een Hugo Award en alle verhalen hebben een overeenkomstig thema, iets waar Jack Vance geweldig mee uit de voeten kon, namelijk: de misverstanden, conflicten en onbegrip (of liever: het volledig ontbreken van gemeenschappelijke gronden) tussen aardbewoners en buitenaardsen. De grijns is waarschijnlijk geen moment van mijn lippen geweken.
‘De Drakenruiters’ was allang een van mijn favorieten. Dat was trouwens mijn eerste kennismaking met Jack Vance in de vorm van de Bruna Maraboe uitgave ‘Steek er de draak maar mee!’. Ik moet toen een jaar of veertien zijn geweest en het was een van de eerste boeken uit de volwassenen bibliotheek die ik met speciale dispensatie mocht lenen. Ik was meteen verkocht. Waarschijnlijk snapte ik destijds niet alle finesses van het verhaal, maar het sloeg in als een bom. Wat wil je ook… ik was net de boeken van Rik Robberts (W.J. Verbeeten) en Tonke Dragt ontgroeid! Hoe dan ook: daar is mijn liefde voor Jack Vance mee begonnen. Het verhaal is briljant uitgewerkt. Aerlith, een afgelegen wereld wordt bewoond door mensen, die op regelmatige basis overvallen worden door de buitenaardse Grefs. Bij die aanvallen worden Grefs gevangen genomen door mensen en mensen door Grefs en beiden fokken er met de gevangenen op los. Met genetische technieken kweken de mensen draken van Grefs (grondvormen) en de Grefs op hun beurt kweken menselijke reuzen en dergelijke, die ze beiden bij volgende overvallen inzetten. Joaz Banbeck heeft een conflict met Ervis Carcolo van de Gelukkige Vallei en beiden vechten hun vete uit met de draken. Beiden gaan haast ten onder aan het conflict als de Grefs een nieuwe inval doen. Prachtverhaal wat terecht een Hugo Award won in 1963. Voor de liefhebbers… nu met een kaart van Aerlith, iets wat het verhaal nog inzichtelijker maakt.
‘Het laatste kasteel’ heb ik wat minder gelezen. Het is het verhaal van de aarde in een verre toekomst waarin aristocraten terugkeerden uit de ruimte en zich in negen Kastelen weer op aarde vestigden. Ze leven in luxe en laten zich bedienen door een half intelligent mensachtig ras: De Meks, die zijn oorsprong op Etamin hebben. De aristocraten zijn echte aristocraten die, als de Meks in opstand komen, geen benul hebben van het leven zonder bedienden. Als ze alles zelf moeten doen. Het ene na het andere Kasteel valt onder de belegeringen van de Meks en uiteindelijk is alleen Kasteel Hagedorn over. ‘Het laatste kasteel’ won in 1966 een Nebula Award en in 1967 een Hugo Award.
‘De wonderbaarlijke verrichtingen van Sam Salazar’verhaalt over een groep afstammelingen van menselijke kolonisten die al 1600 aardse technieken en erfenissen aan het vergeten zijn en zich bezig houden met toverij. Het wankele evenwicht met ‘De Eersten’, de oorspronkelijke bewoners van Pangborn, wordt verstoord door de veldtocht van Lord Faide tegen het naburige Fort Ballant en ‘De Eersten’ zijn nu vastbesloten om de mens uit te roeien. Dit verhaal kreeg een nominatie voor de Hugo Award.
Dit is alweer een staaltje van onbegrip tussen twee rassen en zoals gezegd… waarschijnlijk is de brede grijns niet van mijn lippen geweken. Doe mij maar meer, veel meer, van dit soort werk. Heel erg leuk deze combinatie van verhalen in één bundel.

Jos Lexmond

Jack Vance – Grote Planeet (SF) – 172p.
(Big Planet – Startling Stories, Vol. 2712 (1952))
Spatterlight, Amstelveen (2018) € 14,98
Het Verzameld Werk van Jack Vance 4
Vertaling: Warner Flamen
Omslag ontwerp: Howard Kistler
Omslagillustratie: David Russell
(Verkrijgbaar via Amazon.de)

Enigszins in verwarring gebracht door de omschrijving van Spatterlight in de nieuwsbrief, bestelde ik ‘Grote Planeet’ als recensie exemplaar. Ik had me namelijk voorgenomen alleen nieuwe en nog niet vertaalde boeken en verhalen van Vance te recenseren. Voor meer heb ik, helaas, geen tijd.
Ik dacht dus dat dit een versie was met nieuw ingebrachte onderdelen, die niet eerder in vertaling waren verschenen en daar was ik nogal happig op. Op de een of andere manier was me ‘Grote Planeet’ telkens ontschoten als ik een ‘Vance’ zocht om mee op vakantie te nemen, zoals ik al jaren gretig deed. Een nieuwe, en uitgebreide versie van ‘Grote Planeet’ was dus niet te versmaden. Het was aan de ene kant een teleurstelling toen bleek dat het een hertaalde versie van de Meulenhoff uitgave was, maar anderzijds ook weer niet, omdat ik dit boek van Vance sinds de derde druk (verschenen in 1985) niet meer gelezen had. Dat maakte het weer meer dan goed. Overigens zijn er volgens Koen Vijvermans wel degelijk andere versies van ‘Grote Planeet’ maar dan opgenomen in de VIE (Vance Integral Edition). Kijk eens bij Wikipedia voor meer info. Het is (nog) niet de bedoeling dat die ooit uitgegeven gaat worden. Maar je weet maar nooit. Ik hou me sowieso aanbevolen. Hij heeft in ieder geval de info voor deze ‘Grote Planeet’ op de site aangepast.
Daarna werd ik nog een keer verrast. Ik was me er niet van bewust dat ‘Space Opera’ (verschenen bij Scala) aka ‘Spelevaren op Grote Planeet ‘ zich ook op de Grote Planeet afspeelde. Dat ik, als een van de grootste Vance liefhebbers (althans zo beschouw ik me toch), dat niet wist… ik schaam me diep.
Nu… na al deze ontboezemingen zullen we ons eens aan ‘Grote Planeet’ zelf wijden. Dat wordt zachtjesaan tijd.
‘Grote Planeet’ is een enorme bewoonbare planeet, met een omtrek van drie keer die van de Aarde, die zeshonderd jaar geleden ontdekt werd. Ze heeft een vergelijkbare massa en zwaartekracht door het ontbreken van metalen en zware elementen in haar samenstelling. Grote Planeet oefende een grote aantrekkingskracht uit op diegenen die de Aarde voelden knellen. Minderheden, andere culturen en fanaten die zich niet meer thuis voelden op Aarde namen de wijk naar de nieuwe wereld en bouwden en mixten zich onderling en hadden nu, zeshonderd jaar later, geheel nieuwe samenlevingen opgebouwd. Al die zeshonderd jaar heeft de Aarde de boel op Grote Planeet op zijn beloop gelaten. Alleen een kleine Aardenclave vertegenwoordigde de Aarde.
Een van de kleine rijkjes: Beaujolais, heeft een legermacht samengesteld en is begonnen om aangrenzende rijkjes aan zich te onderwerpen. De Bajarnum van Beaujolais heeft zich op de slavenhandel gestort om wapenaankopen van buiten de planeet te kunnen doen. Claude Glystra wordt met een team van specialisten naar Grote Planeet gestuurd en heeft een carte blanche om de Bajarnum aan te pakken. Het ruimteschip waarin Glystra en zijn companen reizen maakt een noodlanding, waarna Glystra en zijn mannen naar Aardenclave moeten zien te komen. Maar Aardenclave ligt 40.000 kilometer vanaf de plaats waar het ruimteschip is neergestort. Snel vervoer is er nauwelijks en het wordt een reis zonder weerga. De groep van Glystra wordt kleiner en kleiner en het is langs niet zeker of hij de Aardenclave wel zal bereiken en of Bajarnum wel te stoppen is.
‘Grote Planeet’ was dolle pret en het was veel te lang geleden dat ik het las. Het was ook duidelijk te zien dat ‘Grote Planeet’ een proeftuin (of een wieg) was, waaruit later Tschai, Durdane, de Alastor boeken en vele vele andere verhalen ontstaan zijn. De trend was gezet. Ik kan nu eigenlijk niet wachten om ‘Spelevaren op Grote Planeet’ nog eens te doen.

Jos Lexmond

Als de sterren zingen – Tonke Dragt (JDIV)
Uitgeverij Leopold, Amsterdam (2017)
419 pagina’s; prijs 29,99
Omslag: Nanja Toebak
Omslagillustratie & Illustraties: Tonke Dragt

Je gunt ieder mens een overzichtstentoonstelling. Niet echt aan het begin van zijn of haar leven natuurlijk, want dan is er nog niet zoveel tentoon te stellen. Maar eigenlijk meer pas dan, als het begin ver genoeg weg is en het einde ook.
Onlangs was ik aanwezig op de begrafenis van een neef. We kenden elkaar niet goed en hadden ieder ons eigen leven. Op de begrafenis waren allerlei sprekers, waaronder zelfs een wethouder, die mijn neef veelvuldig de hemel in prezen. Dat kwam dus goed uit, maar hij had er zelf niet heel erg veel meer aan. Daarom was het beter geweest dat dit bij leven en welzijn van mijn neef gedaan zou zijn. Wij, aanwezige familie en anderen, leerden wel onze neef beter kennen, maar ook dat was beter geweest als hij er nog geweest was. Hij had als vrijwilliger veel betekent in het speeltuinwezen van Leiden en zou node gemist gaan worden.
Gewone mensen, zoals u en ik, houden normaal gesproken geen overzichtstentoonstelling. Kunstenaars wel. In die wereld komt het nogal eens voor. Bij schrijvers is het ook al niet te doen gebruikelijk, maar ‘Als de sterren zingen’ kan gerust als overzichtstentoonstelling voor Tonke Dragt gezien worden. Het boek staat werkelijk bol met verhalen en waanzinnig mooie illustraties van de Grand Old Lady van de Jeugdliteratuur en is duidelijk bedoelt voor kinderen van 0 tot 99, waar ik mezelf ook onder reken. Zei ik laatst in de recensie van ‘De Herderskroon’ van Terry Pratchett: Terry Pratchett… wie is er niet groot mee geworden, dan klopte dat natuurlijk niet helemaal. Toen het eerste deel in 1991 verscheen, was ik al 27. Tijdens het genieten van mijn eerste verhaal van Tonke Dragt (vraag me niet welke, maar het zou best eens: ‘Verhalen van de tweelingbroers’ of ‘De brief van de koning’ geweest kunnen zijn), zal ik denkelijk rond de negen of tien jaar oud zijn geweest. Dus als je me vraagt waar ik echt mee opgegroeid ben, dan moet dat welhaast met Tonke Dragt geweest zijn.
Toen ik dus de aankondiging onder ogen kreeg dat ‘Als de sterren zingen’ zou verschijnen, was ik er als de kippen bij om een recensie exemplaar te bestellen. Deze kans liet ik me niet ontgaan. Ik was verrast en dankbaar dat ik het boek toegestuurd kreeg en ik moet eerlijk zeggen dat ik het op een kalme manier tot me genomen heb. Gewoon een verhaal per keer. Als je er doorheen raust is het een vorm van afraffelen om het maar gehad te hebben en dat is zonde.
Het is inderdaad een bloemlezing geworden met verhalen die ik al eerder las, met verhalen die nooit eerder gepubliceerd waren en sommige, althans voor mij dan, onbekende nieuwe (en soms verrassende vervolgen op eerde gelezen verhalen) verhalen in de verschillende categorieën waarin deze overzichtsbundel opgedeeld is. Ze beslaan een periode die het gehele schrijvers- en illustrator leven van Tonke Dragt omspant. Soms worden de verhalen verlucht met stemmige en bij tijd en wijle kleurrijke illustraties van Tonke Dragt en soms vertelt ze ontstaansgeschiedenis van een verhaal op warme gele pagina’s en die zijn minstens even leuk als de verhalen zelf.
Natuurlijk hebben niet alle verhalen een fantastische inslag, maar er is er geen bij die ik liever overgeslagen had. Als je mij vraagt welk verhaal uit deze bundel ik het mooiste vond, dan heb ik daar een harde dobber aan en eigenlijk geen mening over. Maar als ik gedwongen worden om het te zeggen, dan zou ik ‘Het spookmes’ en ‘De robot van de rommelmarkt’ en zijn, losstaande vervolg daarop, (dat ik niet kende) ‘Waar wouden zijn…’ kiezen, want slechts een verhaal uit deze prachtige bundel duiden als de beste… dat is onmogelijk.

Jos Lexmond

De Herderskroon – Terry en Lynn Pratchett (FA)
Schijfwereld 41 (en slot)
Meulenhoff Boekerij bv, Amsterdam (2018)
318 pagina’s, € 19,99
Oorspr.: The Shepherd’s Crown – Transworld Publishers (2015)
Vertaling: Venugopalan Ittekot (IWACC)
Omslag: Venugopalan Ittekot (IWACC)/Paul Kidby/Brad Wakefield
Illustraties: Paul Kidby

Terry Pratchett en de Schijfwereld. De twee zijn welhaast synoniem. Als je Schijfwereld zeg je Pratchett en zeg je Pratchett dan kan je haast niets anders zeggen dan Schijfwereld. Weliswaar heeft Terry Pratchett ook nog andere dingen geschreven waaronder de vijf delen in ‘The Long Earth’ reeks, samen met Stephen Baxter en het indrukwekkende ‘Nation’ (vetaald als:’Volk’), maar hij heeft zijn leven vooral gevuld met de Schijfwereld en zijn (of haar?) aanpalende projecten.
De Schijfwereld… wie is er niet groot mee geworden? Nou… ik wel, in ieder geval. Toen hier in 1991 het eerste deel, ‘De Kleur van Toverij’ verscheen, was ik flabbergasted, om het maar eens in Schijfwereldse termen uit te drukken. En, niet onbelangrijk, ik raakte ook meteen verknocht aan de vreemde wereld bewoond door zijn nog vreemdere kostgangers. De Schijfwereld, een platte schijf gedragen door vier olifanten die op de rug van een gigantische schildpad A’Tuin staan, welke door de lege ruimte onderweg is naar, volgens de overleveringen, een vrouwtjesschildpad. Je moet er niet aan denken wat er gebeurd als ze elkaar zouden ontmoeten! Minimaal een aantal zware schijfbevingen, denk ik zo. De wereld is niet alleen bewoond door gewone mensen, maar ook door heksen, tovenaars, trollen, dwergen, helden en vele andere mythologische wezens. De Schijfwereld heeft vaste terugkerende hoofdrolspelers, die te pas en te onpas opduiken. Mijn persoonlijke favorieten zijn absoluut Opoe Wedersmeer en ook Douwe Flinx, van de stadswacht van Ankh-Meurbork, staat hoog op mijn favorieten lijstje. Maar eigenlijk zijn ze me allemaal dierbaar.
U merkt wel dat ik de Nederlandse namen van mijn helden gebruik. Alhoewel ik nooit iets van de Schijfwereld reeks in het Engels heb gelezen, vond ik dat Venugopalan Ittekot, het pseudoniem van Ruurd Groot, (die samen met Eduard Visser de SF reeks bij Meulenhoff had opgezet, de zogenaamde Witte Meulenhoffjes, en samen voor het deeltje ‘Duvels en Oranje moeren’ (als Grovis, M=SF 13) verantwoordelijk waren) een briljante vertaler was van de flauwe kul van Pratchett en de gebruikte namen waren mijns inziens perfect. Ik begrijp dat er nog wel eens discussie over de vertaling was. Met name, dat er door de vertaling grappen verdwenen, maar ik geloof ook dat het zomaar nieuwe grappen opleverde. Maar mijns inziens waren de vertalingen briljant en dat was zelfs bij Pratchett bekend. Hoe het ook zei… ik heb van dat gedoe nooit iets van gemerkt en elke keer weer opnieuw van elk deel genoten.
Nu dus het 41ste en het laatste deel van de Schijfwereld. Met enige weemoed (zeg maar gerust: met grote weemoed) heb ik dit laatste deel tot me genomen. Hoe groot de invloed van Lyn Pratchett (Terry leed al sinds 2007 aan de ziekte van Alzheimer) op het geheel is… ik weet het niet, maar het las toch echt wel als een echte Terry Pratchett, die naar ik zo maar voor me zie, de dood en begrafenis van Opoe Wedersmeer beschreef zoals hij de zijne (in 2015) als wishfull thinking zou beschrijven. Zo zou hij zelf willen sterven en begraven worden. Ik voelde die ondertoon door heel het boek. En ook de hoop die eruit sprak dat het allemaal wel goed zou komen met degene die zijn erfgoed zou gaan beheren: Tiffanie Verweerd. Zou dat misschien Lyn Pratchett kunnen zijn? Ik vertel verder weinig over het verhaal van ‘De Herderskroon’, alleen dat Tiffanie Verweerd alle moeite moet doen om, samen met de Fiegels, boosaardige elfen die de Schijfwereld dreigen binnen te vallen, tegen te houden. Ik laat jullie zelf dit laatste boek van de Schijfwereld in alle rust genieten. Dat heb ik in ieder geval wel gedaan.
In de hoop dat er ooit iemand komt die de Schijfwereld en zijn bewoners weer tot leven kan wekken, vrees ik met grote vreze dat dit nooit zal gebeuren. Misschien maar goed ook, want anders blijf je het altijd met de grote meester zelf vergelijken. Maar ik zal het ‘Kreemes’ missen. Zoveel is zeker.

Jos Lexmond

Ontwakende goden – Sylvain Neuvel (SF)
Themis Files 2
Karakter Uitgevers, Uithoorn (2017)
345 pagina’s; prijs 17,99
Oorspr.: Waking Gods (Del Rey – 2017)
Vertaling: Gert van Santen
Omslag: Lee Gibbons/Studio Jan de Boer
Omslagbeeld: Gruizza/Getty Images & Shutterstock

Daar was ie dan, het tweede deel van de Themis Files. Zoals u zich misschien nog wel kunt herinneren uit de recensie van ‘Slapende Reuzen’, was ik in eerste instantie niet zo heel erg te spreken over de manier van schrijven van Sylvain Neuvel. Ik vond het verhaal verteld in interviews, nieuwsberichten en verslagen, nogal rommelig en wilde eigenlijk liever dat het verhaal meer op een traditionele manier verteld werd. Eigenlijk had ik het boek al weg willen leggen, maar toch doorgezet en was allengs enthousiaster en enthousiaster geworden over de manier waarop het verhaal verteld werd. Op het einde was ik compleet om en zat eigenlijk te springen om deel twee. Hoe je inzicht kan veranderen. Het was even wennen, maar dan… geweldig.
Met heel wat meer enthousiasme als toen ik deel een begon, pakte ik het tweede deel aan. Meer van dezelfde schrijfstijl. Een verhaal logisch vertelt vanuit verslagen, dagboeken, interviews, transcripties van gesprekken met allerlei figuren. Het leest heerlijk soepel weg en je heb er haast geen erg in dat het verhaal op die manier verteld wordt. Heerlijk.
Het verhaal zelf gaat min of meer door waar we ‘Slapende Reuzen’ verlaten hebben.
Rose Franklin, Hoofd wetenschappelijke divisie van het Earth Defence Corps, heeft na het zoeken en vinden van alle onderdelen, de buitenaardse robot, Themis, in elkaar gezet en heeft daarna Themis overgedragen aan de Verenigde Naties waarna de EDC is opgericht. De robot werd het belangrijkste wapen. De gedachte was dat als er één buitenaardse robot was, dat er meer zouden zijn. Onder leiding van Rose Franklin zijn Kara Resnick en Vincent Couture druk doende de besturing van Themis onder de knie te krijgen en uit te zoeken wat voor functies de robot heeft en hoe de bewapening, als dat het is, werkt.
Op dat moment verschijnt uit het niets een metalen figuur van twintig verdiepingen hoog, middenin Londen. Er zijn op dat moment geen slachtoffers gevallen. In tegenstelling tot Themis, is het een mannelijke figuur. Als hij uit dezelfde bron afkomstig is als Themis zouden er wezens aan boord moeten zijn die het besturen. De robot wordt Kronos genoemd. Mensen geven onverklaarbare zaken blijkbaar een aardse naam, zodat ze minder bedreigend worden. Al gauw is Kronos omringd met tanks en duizenden soldaten die proberen zo snel mogelijk honderdduizend Londenaren te evacueren. De troepenopbouw gaat onverminderd door, als de robot plots zijn hoofd omdraait. Voor het eerst sinds zijn verschijnen, een week geleden, beweegt hij. Hij wijst naar Regent’s Park en uit zijn hand schiet een witte straal licht die steeds feller wordt. Het licht speelt rond over Londen en als het uitdooft, zijn tien Londense wijken verdwenen alsof ze nooit bestaan hebben. Kale grond, meer niet. Geen vuur, geen puin, niets. Later verschijnt een nieuwe robot in Londen en later nog meer, op verschillende plekken op de aarde. Het lijkt erop of de mensheid op het punt staat uitgeroeid te worden.
De spanning tijdens het lezen nam steeds meer toe. Het wordt blijkbaar een race om erachter te komen door welke actie, of het laten daarvan, de aarde en zijn bewoners behoed zouden worden om uitgeroeid te worden.
Wat mij betreft meer dan aan te bevelen. Na even checken op Fantastic Fiction, bleek dat Neuvel met een derde boek bezig was. Dus toch een trilogie! ‘Only Human’ luidt de Engelstalige titel en het zou in mei moeten verschijnen. Nu maar hopen dat de Nederlandse vertaling niet al te lang op zich laat wachten.

Jos Lexmond

De uitnodiging – Timo Parvela & Bjorn Sortland (JSF)
Kepler 62, deel 1
Clavis Uitgeverij, Hasselt – Amsterdam – New York (2017)
119 pagina’s; prijs 19.95
Oorspr.: Kepler62 – Kirja 1: Kutsu (Werner Söderström Ltd., Helsinki – 2015)
Vertaling: Sophie Kuiper
Omslag & Illustraties: Pati Pitkänen

SF uit Finland. Dat is nog eens wat nieuws. Er zullen vast wel Finse SF (of Fantasy of Horror) schrijvers zijn, maar ik ken ze niet. Veel hulp aan mijn Fantastische database heb ik ook niet in deze. Ofschoon er inmiddels en op dit moment 10.999 Fantastische schrijvers in opgenomen zijn, moet ik, enigszins beschaamd en verlegen grijnzend, vaststellen dat ik geen selectie op het land, waaruit een auteur afkomstig is, kan maken. Nooit eerder nodig gehad, dus ook nooit eerder aan gedacht. Iets voor de toekomst zullen we maar zeggen.
Dus… zoals gezegd: Geen idee of er meer Finse SF schrijvers zijn. Het is ook niet echt belangrijk natuurlijk, maar het was leuk geweest om er iets over te kunnen vertellen. Ik heb dus ook geen idee of SF in Finland leeft. Natuurlijk de Worldcon is afgelopen jaar in Helsinki, Finland geweest en misschien dat dat een flinke boost gegeven heeft.
Hoe dan ook… Kepler 62 is een feit en Kepler 62 is een van de zonnestelsel dat wel heel erg interessant is. Het ligt op een afstand van 1200 lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Lyra. De zon Kepler 62 is een K2 dwerg is ongeveer tweederde van onze zon en heeft vijf planeten om zich heen waarvan Kepler 62e en Kepler 62f in de bewoonbare zone liggen. Heel erg interessant dus en uiteindelijk een doel om op termijn eens te gaan bezoeken en bekijken. Als we zo ver zijn, of ooit zover komen, natuurlijk.
‘De uitnodiging’, het eerste deel van Kepler 62, gaat hierover. De tijd is behoorlijk ver in de toekomst. Wanneer precies? Geen idee, maar ik schat zo’n honderd jaar na nu. De aarde is overbevolkt. De natuurlijke hulpbronnen drogen op en er moet iets gebeuren. Ontdekkingsreizen naar andere werelden en nieuwe planeten is een optie, maar hoe kom je aan de beste bemanningsleden? Wel… je introduceert een nieuw spel. Kepler 62 geheten, wat een hype wordt. Iedereen speelt het en zo ook de broers Ari en Joni Virta. Ze spelen en spelen en spelen zonder ophouden tot ze het welhaast onbereikbare level 99 bereiken. Ze zijn doodmoe en halen opeens het einde van het spel dat geen spel meer is maar een uitnodiging, een selectieprocedure voor de reis naar Kepler 62.
Ik ben laaiend enthousiast over dit boek. Het is superaantrekkelijk voor kinderen die gamen, en wie doet dat nu niet tegenwoordig (nouja, ik niet!). Het staat bol van de mooie kleurrijke illustraties. Dus alles hieraan schreeuwt om gelezen te worden. Prima dus om een nieuwe generatie SF lezers te generen. Ik ben er blij mee. Er is maar een dingetje en dat is de prijs. Het zal best allemaal niet goedkoop te produceren te zijn. De kwaliteit van het papier is ontegenzeglijk geweldig. Mooie cover en zo, maar als alles aan die boek schreeuwt: Koop me! Lees Me!, maar dan zal de prijs veel ouders tegenhouden. € 19,95 is toch veel geld voor een boekje als dit, met maar 119 pagina’s en maar weinig tekst (ik had het zo uit).
Deel 2, ‘De lancering’ is blijkbaar ook al uit, maar die heb ik nog niet gezien. Laat toch maar komen, zou ik zeggen.

Jos Lexmond

Gravity – Hermanjan Ursem (SF)
Boek.scout (2017)
181 pagina’s; prijs 19,99
Omslag: Janneke Ursem

Enige tijd geleden las ik een artikel (met dank aan Sophia Drenth) over uitgeverijen die veel ongevraagde manuscripten toegestuurd kregen. Ik schrok van de aantallen. Het schijnt dat een miljoen landgenoten zich met schrijven bezig te houden. Een miljoen! Een uitgeverij als Atlas Contact ontvangt jaarlijks 1200 ongevraagde manuscripten en een uitgeverij als Lebowski wel 10 tot 15 per week. Je kunt je de stapel haast niet voorstellen. En wat dan nog het mooiste is… er zit bijna nooit iets fatsoenlijks tussen. Uitgeverijen zetten er legers stagiaires op om te kijken of er soms een nieuwe Rowling te ontdekken valt, maar nee. Ik zat me dus af te vragen of Hermanjan zijn boek ook naar talloze uitgeverijen heeft gestuurd en het na evenzo vele afwijzingen maar zelf geprobeerd heeft.
Hoe dan ook. Er lijkt dus wel een hele grote drang te zijn om zijn of haar schrijfsels aan de man/vrouw te brengen. Ik begrijp niet zo heel erg goed wat al die mensen bezielen. Een boek schrijven is niet niks. Normaal gesproken ben ik nogal positief van instelling, ook op het gebied van recensies, maar alweer heel wat jaren geleden heb ik een trauma opgelopen toen een vage kennis van een vage kennis enzovoort een Fantasy boek in eigen beheer uitgaf en me dat wilde laten lezen. Het was V E R S C H R I K K E L I J K. Er was niet doorheen te komen. Daarna nam ik me voor niets meer van dat soort dingen meer te accepteren, omdat ik mezelf de ellende wilde besparen.
Nou moet ik zeggen dat ‘Gravity’ niet verschrikkelijk was, maar heel erg goed ook niet. Het is jammer dat het er al in boekvorm ligt, want het heeft nog heel veel werk en vooral redactie nodig. Als Hermanjan het gebeuren met een afwijzing terugkreeg (als hij al iets terugkreeg en als hij het al opstuurde), dan had hij het aan zichzelf te danken. Uitgevers doen gelijk al geen moeite meer als er gezondigd wordt tegen te Nederlandse taal. En dat gebeurd in ‘Gravity’ ook. Leestekens niet of verkeerd, zinsbouw waar geregeld het een en ander mee mis is en meer. Zijn personages zijn net zo dun als het papier waarop ze geschreven zijn. Ze leven niet en hebben geen leven. Zo zijn ze er en zo zijn ze weer weg. Geen diepgang en je kan er niets voor of mee gaan voelen, geen sympathie of ergernis. Niets.
Verder weet ik niet of iemand denkt een intelligente, mooie, vrouw te kunnen versieren met: Hé schoonheid, gevolgd door zinnen die eindigen met het dreigende: Dame! Ik heb al bijna veertig jaar al geen ervaring meer met het versieren van vrouwen, maar als iemand dit op deze manier denkt te moeten doen: Succes!
En dan: minister president Hutte? Kom op zeg! Als die mee moet doen, noem hem dan gewoon zoals hij heet, of geef hem desnoods en heel andere naam. Ook Pappa Hotel enzovoort, begon me na een tijdje wel te irriteren en sloeg het daarom maar over.
Dan het verhaal. Als je bovenstaand allemaal even vergeet, dan las het bij tijd en wijle nog wel als een spannend jongensboek. De techniek heeft Hermanjan behoorlijk onder de knie (denk ik toch, als leek zijnde). Echter zijn sommige technische termen en afkortingen vrij onduidelijk voor iemand als ik. Toen het boek uit was ontdekte ik een lijstje met verklaringen achterin. Een voetnootje was misschien wel handig geweest.
U begrijpt dat ik geen hoge pet op heb van dit soort ‘uitgeverijen’ en weet meteen weer waarom ik me voorgenomen had dit soort boeken niet meer te lezen.
Je gunt mensen een goed traject waarin ze een goed verhaal leren schrijven. Doe eerst eens mee met verhalenwedstrijden en bestudeer de juryrapporten nauwgezet. Stuur eens wat verhalen op aan tijdschriften en hoop dat je een goede redacteur treft die je van een goede feedback voorziet. Een boek kan altijd nog. Leer schrijven, leer weg laten, leer opnieuw te beginnen.
Natuurlijk is het mogelijk een goed boek te schrijven zonder dat je ooit iets gepubliceerd hebt. Je ziet het aan Garvin Pouw die uit het niets met ‘Schaduwkoningin’ kwam en meteen op de shortlist van de Paul Harland Boekprijs belandde. Het kan dus wel, maar het vergt heel, heel veel werk, doorzettingsvermogen en goede én enthousiaste mensen om je heen.

Jos Lexmond