Auteur: Jos Lexmond

Jack Vance – De domeinen van Koryphon (SF) – 170p.
Spatterlight, Amstelveen (2019) € 14.99
Het Verzameld Werk van Jack Vance 46
(The Gray Prince – (Bobbs-Merrill, Indianapolis (1975))
Vertaling: Warner Flamen
Omslagontwerp: Howard Kistler
Omslagillustratie: Luc Desmarchelier
(Verkrijgbaar via Amazon.de)

Vreemd! Ik kan niet anders zeggen dat het een heel vreemde ervaring was, toen ik aan ‘De domeinen van Koryphon’ begon en dan uiteraard niet in 1977 toen ‘De domeinen van Koryphon’ samen met ‘De Zoon van de Boom’ voor het eerst bij Meulenhoff als dubbelroman verscheen. Ook niet later, toen het als een standalone nog eens op de markt gebracht werd. Maar nu toen ik het nog eens herlas was het vreemd. Natuurlijk, omdat ik het zeker twee keer (misschien zelfs wel drie maal) eerder las. Tot mijn verbazing wist er niets meer van. Niet dat het heel erg was. Als je het als een nieuwe Vance kan lezen, ben ik daar natuurlijk helemaal voor. Maar toch is het raar. Stel dat ik ‘De domeinen van Koryphon’ voor het laatst bij de derde druk in 1994 gelezen heb, dan is dat wel vijfentwintig jaar geleden. Voorwaar geen katteplas. Uiteraard ben ik heel wat vergeten in zoveel tijd. Duizenden boeken en verhalen hebben sindsdien mijn ogen gepasseerd, maar er blijven altijd wel flarden over, of dingen die me bekend voorkomen, maar nu… helemaal niets dus. Wat ik me wel herinner is dat ik me destijds wel afvroeg waarom het boek niet bijvoorbeeld: ‘De Grijze Prins’ als titel meekreeg bij de vertaling van Meulenhoff, of nu weer, terwijl Spatterlight toch dat soort dingen tegenwoordig rechtzet. Ik mag aannemen dat Jack Vance het verhaal niet voor niets ‘The Gray Prince’ noemde? Dat dus aan de Vance specialist bij uitstek gevraagd: Koen Vyverman van Spatterlight. Hierna volgend zijn antwoord: “Jacks oorspronkelijke titel voor het boek was ‘The Domains of Koryphon’. Onder druk van de eerste Amerikaanse uitgever, Bobbs-Merrill, heeft Jack de titel moeten wijzigen in ‘The Gray Prince’, dat vonden ze daar beter klinken toen. Maar zodra het boek aan andere (buitenlandse) uitgevers werd aangeboden bestond die verplichting niet meer, en is dat dan ook onder Jacks voorkeurstitel gebeurd. Vandaar dat Meulenhoff het ook terecht als ‘De domeinen van Koryphon’ heeft uitgegeven, net zoals de VIE overigens, en dan nu ook Spatterlight”. Mooi… raadsel oplost!
Nog een leuk weetje: De originele omslag van ‘The Gray Prince’ werd bij de derde druk (de gebonden versie) van ‘Tschai. De waanzinnige planeet’ bij Meulenhoff misbruikt. Misschien moest de figuur op de omslag Ankhe at Afram Anacho (de Dirdirman), voorstellen. Wie zal het zeggen?

Het verhaal was dus, hoe vreemd dan ook, compleet nieuw voor me en ik heb er dus vanouds van genoten, net als bij elke nieuwe Vance. Het mag me vaker overkomen, alhoewel… je zit er natuurlijk ook niet echt op te wachten je geheugen compleet te verliezen, want dan heb je nog slechts één boek nodig, waarin je steeds opnieuw kunt beginnen.

Het verhaal zelf. Tweehonderd jaar geleden landde er een groep outker vrijbuiters van buiten Uaia op de planeet en bezetten een groot deel van de Alouan. Hun nakomelingen heersen nu vanuit grote landhuizen als feodale landbaronnen over de uitgestrekte domeinen van Koryphon. Een groep wilde Uldra, destijds naar de Oudlanden verdreven, is van plan het land van hun voorvaderen terug te krijgen. Ze worden geleid door de Grijze Prins, die vroeger in het huis Morgenwake van de familie Madduc woonde, maar nooit in de grote zaal mocht mee eten. Huis Morgenwake wordt geleid door Uther Madduc. Hij heeft het over een ‘Grote Grap’ maar voordat hij uit kan leggen wat die ‘Grote Grap’ wel mag zijn, verdwijnt hij. Kelse en Schaine, zijn zoon en dochter, gaan samen met Gerd Jemasze, op zoek naar Uther Madduc, niet alleen om te achterhalen wat er met hem gebeurd is, maar ook om proberen uit te vinden wat de ‘Grote Grap’ nou precies is.

Een verhaal vol met exotische wezens met hun intriges en geheimen op een prachtig gecomponeerde wereld. Doe mij maar een domein als Huis Morgenwake, zou ik haast zeggen. Vooral ook omdat het voor mij als een nieuwe ‘Vance’ voelde, heb ik van ‘De domeinen van Koryphon’ weer meer dan uitbundig genoten.

Jos Lexmond

Vox – Christina Dalcher (SF)
Meulenhoff Boekerij bv, Amsterdam (2019)
316 pagina’s, € 19,99
Oorspr.: Vox (HarperCollins Publishers – 2018)
Vertaling: Anne Jongeling
Omslag: Baqup

Natuurlijk is het zo dat Christina Dalcher heel erg goed heeft gekeken naar ‘The Handmaids Tale’ van Margaret Atwood en natuurlijk mag je ook best zeggen dat haar toekomstige Verenigde Staten van Amerika min of meer een kloon is van Atwood’s Amerika, maar toch heeft ‘Vox’ een eigen stem die gehoord mag worden. Sterker nog… het is een regelrechte waarschuwing voor een mogelijke toekomst. Je ziet de voortekenen al. Het lijkt er op alsof de Verenigde Staten zich steeds meer laten leiden door religieuze groeperingen, iets wat ik persoonlijk ontzettend eng vind. Ook hier bij ons lijkt die kentering aan de gang te zijn. Staatsbestuur en geloof mogen niets met elkaar te maken hebben. Seculier bestuur is hier het enige en magische woord. Mensen mogen wat mij betreft geloven wat ze willen, maar laten ze er mij vooral niet mee lastig vallen. Nee, beter nog… laat mij er buiten. Natuurlijk… ik ben katholiek opgevoed door mijn ouders, maar sinds ik er zelf over na kan denken en sinds ik zowel de Bijbel, als de Koran en ook het Boeddhisme bestudeerde, besloot ik alle geloven achter me te laten. Wat mij betreft zijn alle rituelen en dergelijke gewoon door mensen verzonnen en als iemand er slaafs achteraan wil hollen… prima, maar zoals gezegd… laat mij er buiten.

Maar goed… daar gaat het hier niet om en eerlijk gezegd geloof ik ook niet dat het zo ver komt als beschreven in ‘Vox’. Ik heb er nog steeds vertrouwen in dat er altijd verstandige mensen zijn die dit niet zullen laten gebeuren. Eerlijkheidshalve moet ik toe geven dat ik ‘The Handmaid’s tale’ zelf niet gelezen heb. Ik heb de drie seizoenen van de TV serie gezien en was daar zwaar van onder de indruk. Zoals eerder gezegd is ‘Vox’ toch wat anders. De achtergrond, een superreligieus Amerika, die genegeerd worden door de rest van de wereld, heeft onder leiding van de president, maar misschien eigenlijk meer onder leiding van predikant Carl, de invloed van de vrouw teruggebracht naar de positie van huisvrouw. Ze hebben hun paspoorten in moeten leveren, mogen niet meer werken, ze mogen alleen televisie programma’s als bijvoorbeeld ‘Het kleine huis op de prairie’ of iets dergelijks kijken. Alle literaire boeken worden achter slot en grendel gehouden, waarvan de man de sleutel heeft én ze mogen niet meer spreken. Om dat laatste af te dwingen heeft elke en vrouw, en vrouwelijk kind, een kastje om de pols die de woorden telt die uitgesproken worden. Komt dat woordental boven de honderd per dag, dan krijgt de vrouw, of kind in kwestie, een flinke stroomstoot die navenant sterker wordt als er meerdere keren een overtreding van die regel plaats vindt. Dit levert hartverscheurende scènes op. Om een voorbeeld te noemen. Het dochtertje van Jean McClellan heeft op een gegeven moment een nachtmerrie, waarbij ze schreeuwt: “Mama, jaag ze weg jaag ze weg jaag ze weg jaag ze weg…”. Ze houdt niet op met schreeuwen en haar woordenteller telt maar door richting stroomstoot. Zelf heeft Jean geen woorden meer over voor die dag. Mensonterend en niet te bevatten.
Jean McClellan was een gerespecteerd hersenspecialist en als de broer van de president van de Verenigde Staten een ongeluk krijgt waarbij hij een hersenbeschadiging oploopt in het gebied waar Jean specialist in is, krijgt ze de kans om tijdelijk haar polsband af te doen en samen met haar vroegere team een oplossing te zoeken voor het probleem van de broer van de president.

Klinkt interessant niet? Is het ook. Zoals gezegd heel anders dan ‘The Handmaid’s Tale’ en minstens zo goed. Absoluut aan te raden, al moet gezegd worden dat het eerste deel van het boek gruwelijk is, maar dat die gruwelijkheden afzwakken als Jean haar oude baan oppakt. Een wat normalere futuristisch thriller blijft over. Het was mooier geweest als de gruwelijkheden van het eerste deel waren voortgezet in het tweede deel, maar als geheel blijft het verhaal toch de moeite van het lezen waard. Dalcher blijft de nabije toekomst onderzoeken. ‘Masterclass’ ofwel ‘Q’ staat op stapel en ik hoop absoluut op een vertaling.

Jos Lexmond

Schemerwoorden; Wouter van Gorp; Nimisa Publishing House; 2de druk, april 2018; 323 blz.; € 15,00; illustratie Vince Trommel; layout Rob van der Zwaard; druk Ipskamp Printing

De rechtvaardiging van alle schrijfwedstrijden

Schemerwoorden van Wouter van Gorp bewijst dat verhalenwedstrijden als de Harland Award, Fantastels, Trek Sagae etcetera van groot belang zijn voor de Nederlandse samenleving in het algemeen en de Nederlandstalige fantastische literatuur in het bijzonder. Want Van Gorp, docent klassieke talen, debuteerde in 2015 met het Engelstalige Spinner’s Soldier, het eerste deel van de The Wanderers, eveneens in het Engels. Pas daarna werd hij “min of meer toevallig” gewezen op Harland Awards. “Tot op dat moment – grofweg 26 juli 2016? – was ik in de belachelijke, wat mij betreft aandoenlijke veronderstelling, dat er in Nederland nauwelijks fantasy geschreven werd.” Zonder die verhalenwedstrijden was dus een talentvolle auteur verloren gegaan voor de Nederlandse literatuur. Want dat Wouter van Gorp een zeer schrijfvaardige auteur is bewees hij met hoge noteringen in die schrijfwedstrijden en met Schemerwoorden laat hij niet alleen zien dat dat niet zomaar een paar uitschieters zijn, hetgeen door het aantal hoge noteringen al evident was, maar ook dat hij interessante auteur is waarvan je denkt, die blijf ik volgen.

Zoals hij op zijn eigen site ook aangeeft (https://thewritingwouter.nl/over-wouter/) ligt zijn voorkeur bij de fantasy, magisch realisme en historische fictie, hetgeen voor een docent klassieke talen niet verrassend is. Dat is in deze bundel ook te zien. Lotsbeschikking over een kassameisje met een uniek talent, Historie van een helm dat de wederwaardigheden van een magische helm vanuit een klassiek aandoend verleden naar het heden volgt, het VOC-verhaal De Vreemde Marinier, Moegestreden strand, het creëren van een geschiedenis uit eigenbelang in de fantasy-wereld van Het Goud van Cruwaldo, de mythische strijd tussen hemel en hel in De Beste Bedoelingen. Door deze verhalen heen de wederwaardigheden van de onfortuinlijke filosoof Quintus en zijn bediende Bubo. Quintus is na “De erfgenaam. De erfgenaam in reserve. De generaal. De grootgrondbezitter.” de vijfde en dus wat overbodige zoon in een Romeinse familie. “Ik geloof dat ik filosoof wil worden.” In een klassiek decor poogt Quintus in achtereenvolgende verhalen epicurist, stoicijn, platonist, cynicus te worden. Het zijn deze historische vertellingen die de grondtoon van de bundel vormen, waarin de fantastische verhalen in een soort van Odyssee-sfeer worden geplaatst. En soms is er ook nog wat sciencefiction, zoals de XZ-505 in Kerstsingulariteit, de alternatieve werelden in Acquisitie, maar dan anders, de DJ in het ruimtestation in Eenzaam in de Ether, maar ook dan is er een fantastisch-historische grondtoon.
De beste verhalen zijn misschien wel de in de wedstrijden hoogscorende verhalen als Jongen van Elf over een magische kermis (2de Harland Award 2017), het spitse De Con-Artist over (4de Trek Sagae 2017), het slimme en uitstekend opgebouwde De Beste Bedoelingen (5de Harland Award 2017), maar dat geeft aan dat Van Gorp goed zicht heeft op zijn eigen verhalen en in een bundel met variatie in de toon van de auteur zijn de andere verhalen niet minder.
Het zijn spitsvondige, goed gecomponeerde verhalen die schrijfvaardig met gevoel voor humor zijn neergeschreven. Alleen Het Goud van Cruwaldo is misschien net iets te lang, maar ook dat verhaal heeft humor en een leuke twist.

Het wordt niet echt duidelijk waarom de bundel de titel “Schemerwoorden” heeft. Het is geen verhaal en in het voorwoord wordt het niet verklaard. Is het omdat deze verhalen zijn geschreven in de avond, in de schemering tussen de verplichtingen van baan en gezin? Of is het omdat de verhalen uit het schemergebied tussen vast afgebakende genres, uit het schemergebied tussen de SFFH-gemeenschap en de rest van het universum, vanuit de schemer van de gedachte? Ik geloof dat we dat als lezer zelf mogen invullen.

Is Wouter van Gorp een nieuw Homerus in ontwikkeling? Hij is in ieder geval de auteur die volgens Edge Zero het derde beste verhaal van 2018 heeft geschreven. Een auteur die we allemaal gaan volgen. En we gaan allemaal Schemerwoorden kopen, ook om te zorgen dat hij in het Nederlands blijft schrijven.
(Paul van Leeuwenkamp)

IJsbrekers – Johan Klein Haneveld (SF)
De Zwijgende Aarde, deel 5 (en slot)
Quasis Uitgevers (2019)
148 pagina’s; prijs 17,00
Omslag: Loek Weijts
ISBN 978-94-92099-47-1

Aan alle mooie en goede dingen komt een end. Zo ook aan ‘De Zwijgende Aarde’. Hoe snel ging het voorbij. Geen zwakke momenten. Vol met verrassingen en originaliteit. Vijf losse delen met elk een eigen geluid, een eigen verhaal, maar toch een eenheid. Waar vind je zoiets tegenwoordig nog. Een universum zo hecht ineen getimmerd dat tegen ons een zeer aannemelijke toekomst voorschotelt en waarvan ik dan op dit moment denk: en nu? Ik wil hier wel meer van. Veel meer. Maar als er al plannen in die richting zijn, dan worden ze zorgvuldig doodgezwegen tot we straks misschien ineens weer verrast worden. Ik mag het hopen. Dit universum verdient het uitgediept en uitgebreid te worden. Met nieuwe schrijvers, en daardoor verse ideeën misschien, (naast de ‘oude’ natuurlijk) met een verhaallijn die de mensheid verder de ruimte in voert. Leven en dood aan boord van generatieschepen, Kolonisaties van vreemde werelden om vreemde zonnen, buitenaardse wezens in alle soorten en maten? Ik besef dat ik zo maar wat doordraaf, mijn gedachten op hol slaan, maar ik zie er werkelijk toekomst in. De basis is gelegd, waarom van daaruit niet verder gaan. Ik weet natuurlijk niet of het economisch wel haalbaar is, of deze eerste reeks van ‘De zwijgende aarde’ wel een commercieel succes was, maar het is fijn om soms eens wat ‘wishfull thinking’ te etaleren en te spuien. Je weet maar nooit waar het allemaal nog toe leidt.

Maar eerst: ‘IJsbrekers’ van Johan Klein Haneveld. Wat mij betreft een waardige afsluiting van de reeks. Het is weer een totaal ander verhaal dan de andere vier, maar volgt wel chronologisch op de rest. Het is tien jaar na De Zwijging, tien jaar nadat de kolonies, ver weg van de aarde in het zonnestelsel, het contact met de aarde verloren en zichzelf maar moesten redden. De meesten lukte dat prima en ze zitten dan ook niet op een hernieuwde bemoeienis van de aarde te wachten. Op Europa, een maan van Jupiter, is de voortvluchtige wetenschapper Michelle Dijon gestrand. Daar onder het ijs van de maan is een vloeibare wereld waarin tot zeemeermannen en zeemeerminnen omgebouwde cyborgs, in opdracht van het VAHA (de Verenigde Aardse Handels Alliantie), unieke chemische verbindingen en enzymen verzamelen en oogsten. De oceanen op Europa zijn honderden kilometers diep en uit de diepten komen signalen die wijzen op het bestaan van grote, misschien wel intelligente levensvormen. Michelle Dijon zoekt naar manieren om met deze levensvormen in contact te komen. Een en ander komt onder een behoorlijke tijdsdruk te staan, want de aarde roert zich weer en een schip is onderweg om de touwtjes op de maan van Jupiter weer stevig in handen van de moederplaneet te brengen. Een race tegen de klok begint.

Een spannend verhaal dat alle kanten uitkan en dat eindigt in een verrassing die zomaar een aanzet zou kunnen zijn tot een nieuw en zelfs groter verhaal. Weer dat wishfull thinking. Dat piept er zomaar steeds ongecontroleerd tussen door. Alle gekheid op een stokje ik heb genoten van ‘IJsbrekers’. Goed verhaal dat me deed denken aan Guido Eekhaut’s : Enigma. Het geheim van de Kraken’.
De gehele reeks ‘De Zwijgende Aarde’ was een goed verhaal. Misschien mag ik voor de rest van Nederland spreken en zeggen dat we zitten te wachten en smachten naar meer van dit soort verhalen. Als je nog steeds niet bent begonnen aan deze reeks… schaam je en pak snel ‘Revolte’ van Jorrit de Klerk ter hand. De andere vier volgen dan automatisch. Geen twijfel over mogelijk!

Jos Lexmond

Junior Monsterboek 8 (JDIV)
Uitgeverij Kramat BVBA, Westerlo, Junior Kramat (2019)
286 pagina’s; prijs 14,95
Omslag: Bart Mertens
Illustraties: Bart Mertens

Met een bevredigende klap was hij weer op de mat gevallen. De achtste editie alweer van het Junior Monsterboek, een jaarlijks terugkerend fenomeen waar ik telkens weer naar uitkijk en me, ook telkens weer, niet teleursteld. De kwaliteit van de verhalen is als immer prima, maar dat kan haast niet anders als je de deelnemerslijst nader bekijkt. Het zijn bijna allemaal, als ik het zo oneerbiedig mag zeggen, ‘oude rotten’ in het vak waarvan de meesten hun sporen op het schrijversgebied ruimschoots verdiend hebben. Zelf Marie Uiterwijk, geboren in 2002 en dus de twee na jongste in deze bundel, is al sinds ze de verhalenwedstrijd in 2015 won ruim vertegenwoordigd in deze reeks. Ik dacht alle gegevens van de Monsterboeken paraat te hebben, maar blijkbaar heb ik op de een of andere manier Junior Monsterboek 3 gemist te hebben, maar de ander zeven heb ik allemaal wel (ook via de binbliotheek), dus ik kan toch best wel een redelijk compleet overzicht geven van alle auteurs die deze versie weer tot een sterke versie maken. Nico De Braeckeleer komt volgens mij in elk monsterboek voor en heeft voor deze uitgave een zombiekat ten tonele gevoerd. Griezel van de bovenste plank. Bart Mertens is al sinds Junior Monsterboek 2 verantwoordelijk voor de omslagen en de tekeningen, maar sinds deel 4 schrijft hij ook en hoe. Homovampiers doen de ronde. Misschien toch iets té voor tienjarigen? Johan Deseyn behoeft eigenlijk ook geen introductie. Hij is een van de grootste Vlaamse schrijvers van horror voor volwassenen, maar zijn verhalen voor de jeugd mogen er ook wezen. Ook al een van de vaste deelnemers. Rob Baetens is ook altijd aanwezig met een verhaal. Zwarte kraaien zijn en blijven enge vogels. Mariana Defauw keert ook geregeld terug. Nu dus ook met een verhaal over een beeldje waarin je opgesloten kunt worden en waaruit geen ontsnapping mogelijk is, of wel? Ook Ronald Verheyen zie je telkens terug en dit keer met een duivelse buschauffeur waardoor je dagen geteld zijn. Dan Karel Smolders. Hij blaast ook geregeld zijn partijtje mee. Dit keer met ‘Wraak komt uit de zee’ waarin het monster wel eens heel erg dicht bij je kan staan. Erik Persoons dan. Hij is een nieuwkomer in de monsterboeken en schrijft normaal gesproken met heel veel mensen samen. Nu in deze bundel eens in zijn eentje. Marie Uiterwijk, daar hebben we het al over gehad en dan snel door naar Hanne Goorinckx, de jongste auteur, die sinds Monsterboek 666 meeschrijft en bij dezen maar meteen de waarschuwing dat je nooit, maar dan ook nooit je hand op een geblakerde handafdruk moet leggen. Dat betreur je voor altijd. Cailin Ceyfs is de een na jongste deelnemer en meteen de winnaar van de verhalenwedstrijd van dit jaar en kwam aldus in deze bundel. Het verhaal is prima maar wordt in een dermate hoog tempo vertelt dat je moe bent als je aan het einde aankomt, maar ze is ook een absoluut talent waar we in de toekomst meer van gaan horen.

Als ik zelf een keuze zou moeten doen welk verhaal ik het beste vind, dan zou ik heel erg gaan twijfelen tussen Nico de Braeckeleer en Karel Smolders. Na lang wikken en wegen zou ik uiteindelijk hoogstwaarschijnlijk toch voor ‘Wraak komt uit de zee’ van Karel Smolders gekozen hebben. Ik heb een zwak voor SF/Horror verhalen en Ziltpunk, wat dit dan toch ook weer een beetje is.

Al met al weer een prima bundel. Ik vraag me een ding af en dat is of tien jaar niet een beetje een te lage ondergrens is. Mijn oudste kleinzoon Tygo is negeneneenhalf jaar oud en hij is een grote fan van Paul van Loon’s Griezelbus, maar ik geloof dat ik toch zeker nog maar een goed jaartje wacht om hem dit Junior Monsterboek te laten lezen. Misschien dat het toch beter is. En dan… dan is er natuurlijk al weer een nieuwe. Er stond een oproep in om mee te doen aan de schrijfwedstrijd, waarbij het beste verhaal opgenomen wordt in Junior Monsterboek 9. Ik heb bijna zin om zelf mee te doen, maar ik vrees dat ik een beetje te oud ben. Jammer, maar toch weer heel erg leuk dat er weer een nieuwe uitgave komt.

Jack Vance – Miro Hetzel – 197p.
Spatterlight, Amstelveen (2019) € 14.99
Het Verzameld Werk van Jack Vance 50
(The Dogtown Tourist Agency (1975) & Freitzke’s Turn – (1978))
Vertaling: Ivain Rodriguez de Léon & Jaime Martijn
Omslagontwerp: Howard Kistler
Omslagillustratie: Jared Pullen
(Verkrijgbaar via Amazon.de)

Miro Hetzel. Lang verwacht en toch gekomen. Daar was ik natuurlijk niet zo bang voor, maar wel of ik ‘Freitzke’s beurt’ nog net zo leuk zou vinden als ik destijds vond… maar daarover straks meer.

Miro Hetzel. Hij is voor mij de leukste Vance detective die er is en zit voor mijn gevoel een beetje tussen Magnus Ridolph en Kirth Gersen in. Nou is Kirth Gersen niet echt een detective hoor ik jullie zeggen, maar meer iemand die alle vijf de Duivelsprinsen op probeert te sporen om hen te straffen na hun bloedbad op Fraaibergen. Voor mij is hij toch een detective. Miro Hetzel is wat serieuzer dan Magnus Ridolph en je kunt zien dat hij wat rijper is. Ik heb het altijd jammer gevonden dat Jack Vance slechts twee Miro Hetzel verhalen schreef en nog steeds. Ik had er véél meer willen lezen. Maar goed… het is niet anders.

Miro Hetzel noemt zichzelf geen detective, maar een bewerkstelliger met een reputatie die zijn hoge tarieven meer dan waard is. Hij houdt er tijdens zijn opdrachten een min of meer exorbitante levensstijl op na, die hij zonder mankeren bij zijn opdrachtgevers in rekening brengt. Deze opdrachtgevers zijn dan meestal ook niet de minst vermogende en doen er gewoonlijk niet heel erg moeilijk over. In ‘De machines van Maz’ wordt hij geconfronteerd met de zaak van Sir Ivon Hacaway, wiens bedrijf peperdure complete elektronica maakt, maar te lijden heeft van een bedrijf, Istagram genaamd, dat dezelfde elektronica voor een schijntje op de markt brengt. Het vreemde is dat Istagram zijn producten op Maz laat produceren. Maz is een wereld dat nou niet echt bekend staat om zijn technologische kennis. Er zijn op deze wereld 229 Gomaz krijgerstammen die enkel en alleen geïnteresseerd zijn om elkaar onderling de hersens in te slaan. Miro zet zich met verve aan de bewerkstelliging.
Dan ‘Freitzke’s beurt’. Dit verhaal verscheen het eerste in de Vance bundel ‘Alambar’ die in 1981 bij als Meulenhoff SF 171 verscheen. Ik kan me nog goed herinneren dat ik het verhaal voor de eerste keer (en trouwens enige keer) onder ogen kreeg en nadat ik doorkreeg wat er precies aan de hand was, ik hikkend van het lachen van mijn stoel rolde. Om de een of andere reden heb ik ‘Freitzke’s beurt’ daarna nooit meer gelezen, Niet omdat ik het niet wilde, maar het kwam er eenvoudigweg niet van. Toen Spatterlight begon het gehele oeuvre van Jack Vance opnieuw uit te geven wist ik dat dan ‘Freitzke’s beurt’ nogmaals zou lezen. Echter was ik er een beetje bang voor. Sinds 1981 heb ik aan eenieder die het maar wilde horen, verkondigd dat ik ‘Freitzke’s beurt’, samen met ‘De zeventien maagden’, het beste verhaal van Jack Vance ooit vond. Waar ik dus bang voor was, is dat het tegen zou vallen. Het komt meer voor dat je iets in je hoofd idealiseert en dat als je het later, veel later dus, nog eens ziet of meemaakt, dat het dan ontzettend tegen valt. Nou… ‘Freitzke’s beurt’ viel absoluut niet tegen, sterker nog… ik vond het weer schitterend. Het had nog niets aan kracht verloren. Ik was veel vergeten in die achtendertig jaar en de verrassing, al wist ik ongeveer nog waar het over ging, was nog steeds groot genoeg om weer van de stoel te rollen van het lachen. Nu ben ik ook niet bang meer voor als ‘De zeventien maagden’ nog eens voorbijkomt. Dat zal ook weer lachen zijn.

Wat moet ik hier verder nog aan toevoegen? Helemaal niets. Nooit Miro Hetzel gelezen? Absoluut gaan doen. Leuk! Leuk! Leuk!

Jos Lexmond

Oase – Nico De Braeckeleer (YSF)
Adem IV (en slot)
Bakermat, Mechelen (2019)
316 pagina’s; prijs 15,95
Omslag: Peer de Maeyer

Altijd weer jammer als een reeks die je prima bevalt aan het einde komt. Eigenlijk wil je niet dat het ooit ophoudt, maar toch komt aan alle goede dingen een eind. Zo ook aan de Adem reeks. Maar niet voor er weer pak aan actie voorbij kwam.

Het begint allemaal vrij rustig. Voor zover je een gigantische zandstorm, waar Sky, Colin, River en Jazz in terecht dreigen te komen en voor hun eigen gevoel niet meer uit zullen komen, rustig kunt noemen. Nog net voordat de storm in alle hevigheid losbarst bereiken ze Civitas. De tienduizend bewoners, die onder een gigantische koepel leven en eigenlijk weinig of geen idee hebben van wat er zich buiten de koepel afspeelt, noemen het zelf de Oase. Onze vier helden, na hun enerverende tocht door ijs, tsunami, vuurstorm, ijselijk besmettelijke ziekten en dodelijke bendes die woongebieden terroriseren, worden er liefdevol opgevangen. Na het ondergaan van medische en psychologische testen krijgen ze gezamenlijk een huisje aangeboden en moeten Jazz, Colin en Sky weer naar school. River begint aan een baantje (waar ze overigens weinig zin in heeft) in een horeca gelegenheid. De vier kunnen eindelijk tot rust komen. Colin en Sky verdiepen hun liefde voor elkaar en Jazz wordt dikke vrienden met het AI systeem van de Oase. Allen, behalve River, hebben het zeer naar hun zin in de Oase en willen er eigenlijk niet meer weg. Het verhaal kabbelt daarna een beetje voort en diept de karakters van de vier vrienden nog wat verder uit. Maar dan. Is de Oase wel zo vredig, sociaal en veilig als het lijkt? Is het werkelijk een Utopia zonder intriges en achterkamertjes politiek waar men het beste met de wereld voorheeft? Geen samenleving is ideaal en ook de Oase vertoont scheurtjes, maar hoe groot zij die, of zijn het in werkelijkheid scheuren?

Hoe dan ook… het is dan snel gedaan met de betrekkelijke rust. Als River een boodschap stuurt aan de andere drie dat ze het niet kan aarden in de Oase en opnieuw de natuur is ingetrokken, komen Jazz, Sky en Colin erachter dat er iets niet klopt aan de boodschap en moeten de drie weer vol in actie.

‘Oase’ is in alle opzichten een prima, logische en ook spannende afsluiting van de Adem tetralogie. Geen losse draadjes meer te bekennen. In zijn nawoord zegt Nico dat hij met moeite afscheid neemt van Jazz, Colin, Sky en River. Als je zo tussen de regels doorleest komt bij nooit meer terug in de wereld van de vier. Dat is jammer natuurlijk, maar ook wel begrijpelijk, al zijn er waarschijnlijk nog genoeg verhalen te vertellen in hun wereld. Het is natuurlijk niet zo dat de aarde nu gered is van de ondergang, maar er is wel hoop op een betere toekomst en dat is ook wel iets. En wie weet… wie weet laat Nico zich nog wel eens overhalen terug te keren naar de wereld van onze vier helden, of naar die van hun kinderen natuurlijk, om hen nieuwe avonturen te laten beleven. De aarde is er groot genoeg voor en problemen zijn er nog voldoende, dus mogelijkheden genoeg.

Voorlopig heb ik meer dan genoten van de Adem reeks. Nog niets van gelezen? Maar snel beginnen dan maar met ‘Tsunami’. Je zult er geen spijt van krijgen.

Jos Lexmond

Wat er van ons wordt verwacht – Ted Chiang (Gemengd)
Uitgeverij Volt, Amsterdam – Antwerpen (2019)
352 pagina’s; prijs 20,99
Oorspr.: Exhalation – (Alfred A. Knopf, New York– 2019)
Vertaling: Arie Storm
Omslag: Bart van der Toorn/Philippe Donn

Absoluut niets ten nadele van alle inspanningen van Nederlandse uitgevers om verhalenbundels te produceren en uit te geven. Integendeel, zou ik haast zeggen. Ik heb er al een hele partij voorbij zien komen en steeds sta ik weer verbaasd over de hoge kwaliteit. Niet alleen van de bundels zelf, maar ook van de inhoud. Er wordt heel veel Fantastiek, heel goed geschreven in ons kleine taalgebiedje. Dat mag best eens gezegd worden en daar mogen we ook best trots op zijn.

Deze lans voor het Nederlandstalige verhaal gebroken te hebben, wil daar meteen aan toevoegen dat ik nu ook wel weer eens heel erg blij ben met deze bundel van Ted Chiang. Vroeger, en dan bedoel ik in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw, werden we overspoeld (lees: ‘Verwend’) met anthologieën en verhalenbundels van internationale auteurs. Denk maar eens aan de Alfa bundels van Meulenhoff, de bundels van Keith Laumer, Fritz Leiber en noem maar op. Elke auteur kreeg wel eens een eigen bundel. Bundels in de Prisma reeks, Zwarte Beertjes en ga zo maar door. Verhalen van Nederlandse auteurs kwamen minder aan bod, maar wat zagen we daarentegen veel ander moois voorbijkomen. Op een gegeven moment droogde dat internationale gebeuren min of meer op. Dat was het dan. Een heel enkele keer mochten we nog eens genieten van wat moois. Zo ook met ‘De verhalen van jouw leven en anderen’, ook al van Ted Chiang dat in 2016 alweer, bij Uitgeverij Q verscheen. In mijn recensie van destijds schreef ik al: ‘Zijn verhalen maken een indruk of hij er lang en diep over nagedacht heeft over de woorden die hij gebruikt en zelfs de plaatsing van een komma lijkt belangrijk.’ Ook schreef ik: ‘Het is dan ook zeker niet het geval dat je er zo maar doorheen raust, je moet er absoluut de tijd voor nemen en na het lezen van een verhaal uit deze bundel is het welhaast onmogelijk meteen aan de volgende te beginnen zonder eens even nagedacht te hebben over wat je zojuist gelezen hebt.’Ik kan daar verder niets aan toevoegen. Wat voor ‘De verhalen van jouw leven en anderen’ gold, is bij ‘Wat er van ons wordt verwacht’ ook waar. Elk van de negen verhalen in deze bundel zijn ontzettend origineel en getuigen van een unieke geest, die in staat is dit soort verhalen te bedenken en neer te schrijven. Ik kan me voorstellen dat hij maar twee verhalen per jaar schrijft. Dit soort dingen heeft tijd nodig. In de vorige bundel stond deze al min of meer aangekondigd voor 2017. Het heeft dus twee jaar langer geduurd.

Het verhaal in deze bundel ‘De koopman en de poort van de alchemist’ won in 2008 zowel de Hugo Award als de Nebula award en ‘Uitwaseming’ won in 2009 de BSFA Award, de Locus Award en de Hugo Award. ‘De levenscyclus van softwareobjecten’ won in 2011de Locus Award en de Hugo Award voor de beste novelle. Dus kwaliteiten te over in deze bundel. Wat ik zelf het mooiste vond? Ik vind het moeilijk om te kiezen. Maar als ik dan toch een keuze zou moeten maken, dan zou ik ‘Navel’ kiezen. Dat verwonderde me zeer en uit de aantekening, die ik maakte (iets wat ik altijd doe), was duidelijk op te maken dat ik het geweldig vond. Er stond slechts één woord: Geweldig!

Dus… een absolute aanrader. Ook de ‘aantekeningen bij de verhalen’ zijn zeer de moeite waard. Meer van dit soort bundels graag… en snel een beetje! Ik zit er al helemaal klaar voor!

De verdwenen stad – Camilla Sten (HO)
Karakter Uitgevers B.V. Uithoorn (2019)
355 pagina’s; prijs 21,50
Oorspronkelijk: Staden (Norstedts. Stockolm – 2019)
Vertaling: Corry van Bree
Omslag: Miroslav Sokcic

Volgens de achterflap wordt Camilla Sten de Zweedse Stephen King genoemd. Normaal gesproken neem ik dit soort opmerkingen met een korreltje zout, maar sinds ik een beetje op mijn zoutconsumptie moet gaan letten, negeer ik dit soort mededelingen dan maar gewoon. Echter… in dit geval moet ik toegeven dat Camilla Sten wel degelijk de kenmerken van Stephen King heeft. Sterker nog… als er geen schrijver vermeld zou hebben gestaan om de omslag, dan zou ik zeker op Stephen King gegokt hebben. Ik zou er zelfs wel geld, toch zeker wel een euro of twee, op hebben durven te zetten.
Waarom lijkt Camilla Sten dan op Stephen King. Nou… net zoals hij, neemt Camilla er rustig de tijd voor om alle personages en omstandigheden te introduceren, waardoor het verhaal nogal traag vordert. Je zou haast kunnen zeggen, dat het soms helemaal niet vordert. Dat gevoel heb ik bij Stephen King ook. Hij schrijft niet voor niets van die dikke pillen en zelfs de meeste van zijn korte verhalen zijn meer novelles dan korte verhalen, hoewel hij het wel kan. Korte verhalen schrijven, bedoel ik dan. Van Camille Sten weet ik dat nog niet. ‘De verdwenen stad’ is mijn eerste kennismaking met haar.
Wat Sten nog meer met King gemeen heeft is dat het moeilijk te bepalen is of het nu fantastische horror is of psychologische en dat heeft me tijdens het lezen de hele tijd bezig gehouden. Pas op het einde kon ik, nog steeds min of meer twijfelend, beslissen dat het echt fantastische horror is. Maar toch blijven er argumenten te over die me zomaar weer de andere kant op zouden kunnen bewegen. Dilemma’s, heel veel dilemma’s dus.
Hoe dan ook… dit gezegd hebbende, neemt het niet weg dat ‘De verdwenen stad’ dermate boeiend geschreven is dat je steeds meer betrokken raakt bij de personages en de gebeurtenissen, die steeds indringender worden.
De Nederlandse titel is niet bijzonder best gekozen. De stad is niet verdwenen, maar zijn inwoners zijn verdwenen. De gebouwen zijn er allemaal nog. Staden, zoals de titel in het Zweeds is, is veel beter denk ik, al zou dat: Stad, misschien weer vreemd staan op de cover.
Waar gaat het over? In 1959 verdwijnt bijna de gehele bevolking van Silvertjärn, een fabrieksstadje in het midden van Norland in Zweden. Alleen een baby wordt aangetroffen en verder helemaal niemand. Het is groot nieuws in die tijd, maar zoals het meestal met groot nieuws gaat is het hot en wordt het weer vergeten. Alice Lindstedt, wiens oma in Silvertjärn opgroeide, is gefascineerd door het gebeurde en als ze volwassen is wil ze, met een team, terugkeren naar Silvertjärn om er een documentaire te maken en er ook achter proberen te komen wat er nu precies gebeurd is destijds. De groep is de eerste in vijftig jaar die deze vreemde ‘dodenstad’ bezoekt.
Zoals gezegd wordt het verhaal traag verteld en schakelt tussen de gebeurtenissen in 1959 en het heden heen en weer. Vooralsnog komen beide verhalen nog niet bij elkaar. Dat gebeurd veel later pas en als lezer wordt je nogal eens op het verkeerde been gezet. Het boek is bijna uit als je doorkrijgt wat er nu eigenlijk gebeurd is en dat is knap. Ondanks de traagheid heb ik, net als van een groot deel van de boeken van Stephen King, genoten en ik hoop dat dit geen eerste en meteen laatste kennismaking met Camilla Sten is.

Jos Lexmond

Tweeleed – Django Mathijsen & Anaïd Haen (SF)
De Zwijgende Aarde, deel 4
Quasis Uitgevers (2019)
230 pagina’s; prijs 17,00
Omslag: Loek Weijts
ISBN 978-94-92099-45-7

Zucht… (van weemoed en niet van: alweer een), alweer het vierde deel in ‘De Zwijgende Aarde’ serie. Wat gaat het hard. Nog maar één en dan is het alweer voorbij. Je kunt er twee dingen over zeggen. Jammer dat het al weer bijna afgelopen is en aan de andere kant: fijn dat we het plaatje dan compleet hebben. Het is een reeks die ik met open armen ontvangen en gelezen heb. Allen, in min of meerdere mate, gerenommeerde Nederlandse schrijvers die op andere gebieden hun sporen ruimschoots verdiend hebben, maar hier dan excelleren in een fijne oorspronkelijk Nederlandse SF reeks. Waar vindt je dat vandaag de dag.
In dit vierde deel zijn Django Mathijsen en Anaïd Haen aan de beurt. Een schrijfkoppel waar we al heel erg veel van gezien hebben en waar we ongetwijfeld nog veel meer van gaan zien. Ze zijn voornamelijk bekend van kinder- en jeugdboeken (waaronder ook Vlaamse Filmpjes), maar weten op volwassen gebied ook hun partijtje mee te blazen. Onlangs (2 november) zag ik een foto voorbijkomen van de indrukwekkende stapel boeken die ze tot nu hebben laten verschijnen. Volgens eigen zeggen zou de stapel nog vele malen hoger zijn als de e-boeken meegeteld zouden worden.

‘De Zwijgende Aarde’… tot nu toe is elk verhaal divers. In allen is het basisidee aanwezig dat de aarde, dat alle koloniën in ons zonnestelsel bestuurt, ineens incommunicado wordt en alle bestuurstaken ineens niet meer uitgevoerd worden. De reden hiervan blijft, tot nu toe dan, voor ons verborgen. Dit gegeven levert een interessante inkijk op het functioneren van die koloniën als ze van het ene op het anderen moment alleen gelaten worden. De verhalen spelen zich, ver weg in het zonnestelsel, of juist wat dichterbij op onze buurplaneet Mars, af. ‘Tweeleed’ vindt, voor de verandering, plaats op onze aarde en wel in de tijd dat de Zwijging zijn beslag krijgt. Om precies te zijn… beslaat het een periode van 37 jaar voor de Zwijging tot 10 jaar erna. En jawel… we, nou ja… in ieder geval: ik, weten (weet) nu hoe de Zwijging ontstaan is. Daar was ik al een hele tijd benieuwd naar en eindelijk is het zo ver. Ik weet het. Ik heb een tijdje nagedacht hoe ik er iets over kon vertellen zonder het verhaal te verklappen, maar ben er niet in geslaagd er iets op te verzinnen. Dus zeg ik er maar niets over, want ik wil niemand het genoegen ontzeggen het zelf te ontdekken.

Wat ik wel wil zeggen is dat ‘Tweeleed’ weer een geslaagde poging is het verhaal te vertellen. Het stukje over ‘De workshop’ is briljant en prachtig en ik vraag me dan wel meteen af wie dat van de twee geschreven heeft. Het maakt natuurlijk niet uit, maar ik vraag me dat soort dingen dan altijd wel af. En nog iets… ‘Tweeleed’ is het deel met de meeste pagina’s. Ik weet niet of dat de reden is dat het boek, fysiek dan, moeilijk te lezen is. Het is stug en je zou al haast de rug moeten breken om het gemakkelijker te kunnen hanteren. Daar ben ik niet van… ruggen breken. Ik ben een heel nette lezer en wil dat de boeken na lezing er nog steeds mooi en ongelezen uitzien. Bij sommige boeken is dat moeilijker dan anderen. ‘Tweeleed’ is zo’n boek. Dit fysieke ongemak terzijde… ‘Tweeleed’ is een prachtig verhaal en net als de drie voorgaande een sieraad van de Nederlandstalige SF. Ik ben zojuist met het laatste deel begonnen. Weer een totaal ander verhaal en ik ben benieuwd waar dat ons weer heen voert.

Jos Lexmond