Ergens in de tweede helft van de jaren zestig begon ik met het lezen van ‘volwassen’ SF. De keuze was groot met reeksen als Zwarte Beertjes, Prisma, de Bruna Maraboe, de witte Meulenhoffs. Luilekkerland voor de SF-liefhebber. Eind jaren tachtig droogde de bron van vertaalde SF weer op. Wat is er gebeurd en hoe is de situatie nu?
In de jaren zestig begon elke zichzelf respecterende uitgeverij een SF-reeks. De meeste vertalingen waren uit het Engels met daarnaast wat uit het Frans en Duits. Vertalers hadden de tijd van hun leven. Vanaf eind jaren tachtig werd er steeds minder vertaalde SF uitgegeven en eind jaren negentig was het zo goed als over. Ik stapte over op Engelstalige boeken en dan vooral de niet vertaalde vervolgdelen van trilogieën en andere reeksen. Bijvoorbeeld ‘Blue Mars’ van Kim Stanley Robinson en de ‘Night’s dawn’-boeken van Peter F. Hamilton, ‘Homecoming’ en ‘Ender’ van Orson Scott Card, ‘Iron Council’ van China Miéville, de resterende ‘Revelation Space’ van Alastair Reynolds en alle andere boeken in de Academy-reeks van Jack McDevitt.
Ofschoon ik redelijk onderlegd ben in de Engelse taal met dertig jaar ervaring als systeembeheerder bij een Amerikaans bedrijf, is voor mij communicatie in technisch Engels en via e-mail heel wat anders dan het lezen van SF in het Engels. Met sommige boeken ging het prima, al duurde het lezen twee keer zo lang dan in het Nederlands. Bij andere boeken ging het fout doordat ik iets verkeerd had geïnterpreteerd, of niet fatsoenlijk voor mezelf had kunnen vertalen. Bijvoorbeeld als de schrijver iets verzonnen had wat niet te vertalen was en de betekenis uit de context gehaald moest worden. Soms moest ik het na de eerste vijftig pagina’s gefrustreerd opgeven. Tot op de dag van vandaag houd ik het op Nederlands.
Toch vraag ik me af waarom er na de jaren tachtig/negentig zo weinig vertaald is, aangezien de belangstelling voor SF in het Nederlandse taalgebied bleef. Zo was en is er bij algemene verhalenwedstrijden regelmatig SF te vinden. Bijvoorbeeld in de verhalenbundel ‘Zonderlingen’ van Godijn Publishing, naar aanleiding van de gelijknamige verhalenwedstrijd, zijn van de vijfentwintig verhalen er dertien SF, acht fantasy en twee horror, met daarnaast een spookverhaal en een paranormaal verhaal. Ook in Verhalenvertellers 2 (van Uitgeverij Macc) was het merendeel SF. In de jaarlijkse bundel Ganymedes staan twintig verhalen en daarvan zijn er tien duidelijk SF. Hetzelfde in de uitgave EdgeZero. Bij uitgevers als Brave New Books, Mijn Bestseller en Gopher wordt ook veel Nederlandstalige SF uitgegeven. Verder zijn er nog de auteurs die zelf uitgeven, zoals Antoni Dol en Jeroen Syns.
Wat er vooral aan harde SF in vertaling verschijnt, zijn dystopische verhalen die zich twintig tot veertig jaar in de toekomst afspelen en waar het etiket thriller aan wordt gegeven. Niet slecht, maar echt harde SF kan ik het niet noemen. Verder timmeren kleinere uitgeverijen als Godijn Publishing (met het Boek 10-project) en Hamley Books, Uitgeverij MACC, Quasis en Fantastische Vertellingen behoorlijk aan de weg. Schrijvers als Johan Klein Haneveld en zeker ook Frank Roger, die hoge ogen in het verre buitenland gooit, manifesteren zich als nooit tevoren. Opvallend is dat meerdere Nederlandstalige schrijvers vooral in het Engels schrijven.
Is de situatie in 2020 aan het verbeteren als het gaat om vertalingen en Nederlandstalig oorspronkelijk werk? Het lijkt er wel op, want er komt heel wat aan. In oktober verschijnt het eerste deel van ‘Het Drielichamen probleem’ van Cixin Liu. De beide andere delen staan in 2021 gepland. Verder staat bij Clavis in december een deel in de serie Slaves van Mirjam Borgermans op stapel. De Boekerij komt in december met het 880 pagina’s dikke ‘Slapen in een zee van sterren’ van Christopher Paolini. Clavis komt in januari met het tweede deel in de Nomade-trilogie van Guido Eekhaut. De verhaalreeks zal in het zevende deel samensmelten met de Enigma-trilogie. Net als wat Isaac Asimov deed toen hij zijn Robotverhalen en de Foundationreeks aan elkaar schreef. Dan natuurlijk nog de onvermijdelijke herdruk (door het verschijnen van de film) van ‘Duin’ van Frank Herbert bij Volt.
Uitgeverij Iceberg Books uit Amsterdam komt in januari 2021 met niet minder dan zeven SF-uitgaven. De ‘Long Winter’ trilogie van A.G. Riddle, de eerste twee delen van de Young Adult ‘Skyworld’ reeks van Brandon Sanderson, alsmede twee standalone SF-thrillers: ‘Zonneschaduw’ en ‘Stelsel onbekend’ van Jasper T. Scott.
Kortom, het gaat gelukkig weer de goede kant op met harde SF! Zie voor de meest volledige lijst van verwachte SF-boeken de site van het NCSF:
Dit artikel, door Jos Lexmond, is eerder verschenen in HSF (2020/3).