Zilvergaren – Naomi Novik (FA)
Uitgeverij Luitingh-Sijthoff B.V., Amsterdam (2018)
493 pagina’s; prijs 22,50
Oorspr.: Spinning Silver – (Del Rey – 2018)
Vertaling: Gerda Wolfswinkel
Omslag: David G. Stevenson/DPS/Nicolas Delort
Sprookjes. Wie is er niet mee opgegroeid? Ik denk iedereen wel. Ik kan me niet voorstellen dat er iemand is die nog nooit van: ‘Klein Duimpje’, ‘De kleine zeemeermin’, ‘Belle en het beest’, of ‘De standvastige tinnen soldaat’ heeft gehoord. Of in ieder geval van een van hen of de duizenden andere sprookjes die de wereld bevolken. Sterker nog… ik denk zelfs dat alle fantastische (letterlijk en figuurlijk) verhalenschrijvers van nu en vroeger wel op de een of andere manier geïnspireerd zijn door sprookjes die ze voorgelezen zijn toen ze nog klein waren. Of anders door de vele sagen, legenden en spookverhalen die om vuren aan elkaar verteld werden en op hun beurt weer de bron werden van de sprookjesschrijvers. Fantasy is er altijd al geweest en zal er altijd zijn.
Toch hebben we, die (en dat heb ik al eens eerder verteld) bezig zijn met het samenstellen van Fandata en derhalve verhalen verzamelen om in onze database op te nemen, jaren lang vermeden om sprookjes op te nemen. We waren bang dat we gek zouden worden, van alle verschillende versies van sprookjes die er de ronde doen. En inderdaad… we worden er gek van. Maar een aantal jaren geleden hebben we besloten dat we eraan gingen beginnen. Een fantastische database zonder de fantastische sprookjes (dus die met heksen, tovenaars, kabouters, sprekende vissen en dies meer zei) zou een onmogelijkheid zijn. Je zou nooit compleet kunnen zijn zonder de sprookjes, sagen, legenden, spookverhalen, kortom alles war fantastisch is. Nu beseffen we terdege dat compleetheid in alle fantastische verhalen een utopie lijkt te zijn, maar laten ons daardoor niet ontmoedigen.
Hoe dan ook… ‘Zilvergaren’ is een hervertelling van ‘Repelsteeltje. Een sprookje dat ook werd opgetekend door de Gebroeders Grimm, maar waarvan de vroegste versie wordt toegeschreven aan: Marie-Jeanne L’Héritier de Villandon. Er zijn ontzettend veel verschillende versies van en Naomi Novik heeft haar versie, voor volwassenen, hieraan toegevoegd. Nu moet ik eerlijk zeggen dat als het niet op de omslag vermeld was, ik waarschijnlijk nooit zelf verzonnen zou hebben dat het een versie van ‘Repelsteeltje’ was, alhoewel ik de analogie achteraf natuurlijk wel zie.
Naomi Novik kennen we van haar Temeraire boeken waarvan er inmiddels al een negental verschenen zijn in het Engels en waarvan er uiteindelijk zes (plus een novelle) in het Nederlands zijn verschenen. En uiteraard van ‘Ontworteld’, een boek die me steeds ontgaan is en hoog op mijn (ontzettend lange) verlanglijstje staat. Temeraire heeft me nooit heel erg kunnen boeien, dus dat heb ik na een paar delen gelaten voor wat ze waren.
Maar laten we ons op ‘Zilvergaren’ concentreren. Pracht boek (ook qua uitvoering) met een prachtverhaal wat ik aan ieder kan aanbevelen. Het is zeker geen gemakkelijk verhaal want het veranderd steeds van perspectief waarbij een andere persoon het verhaal verder vertelt en waarbij een aantal vertellers nogal op elkaar lijken en er niet, of nauwelijks, verteld wordt WIE het verhaal op dat moment verteld. Je moet het zelf maar uitzoeken. Natuurlijk is dat ook het mooiste, maar het betekent wel dat je bij de les moet blijven en je aandacht geen moment mag laten verslappen. In eerste instantie vond ik dat vervelend en ik heb geregeld terug moeten bladeren om te kijken wie ik voor me had, maar naar gelang ik vorderde, ging het me gemakkelijker af. Als je er een beetje effort in steekt, wordt het toch ook meer de moeite waard.
De eerste zin alleen al is bijzonder te noemen en gaat als volgt: Het ware verhaal is bij lange na niet zo fraai als wat je hebt horen vertellen. En het is niet de laatste mooie zin. Er volgen er nog vele in dit verhaal over Miryem, waarvan het verhaal gaat dat ze zilver in goud kan veranderen. Het duurt dan ook niet lang of ze trekt de aandacht van de koning van de Staryk, een wreed elfenvolk dat aan de andere kant van de winter woont. Ze krijgt van hem een taak die nauwelijks te volbrengen valt. En zo begint het sprookje.
Mooi, mooi, mooi! En nu dan eindelijk op zoek naar ‘Ontworteld’. Ik heb er zin an gekregen.
Jos Lexmond