De aarde blijft altijd bestaan – George R. Stewart

De aarde blijft altijd bestaan – George R. Stewart (SF)
L.J. Veen Klassiek, Amsterdam/Antwerpen (2018)
464 pagina’s; prijs 29,99
Oorspr: The Earth Abides (Random House – 1949)
Omslag: Marinka Reuten
Omslagbeeld: iStock

Als ik niet bij de Utrechtse sciencefiction leesclub, To the Dom & Beyond, had gezeten had ik dit boek nooit gelezen. Als ik het boek niet persé uit had willen hebben voor de bijeenkomst was ik waarschijnlijk tijdens het begin al afgehaakt. Wat zou dat zonde geweest zijn.

“De aarde blijft altijd bestaan” is een post-apocalyptische roman uit 1949. Het verhaal draait om Isherwood “Ish” Williams, een jonge man die een van de weinige overlevenden is van een wereldwijde pandemie. Hij reist door de lege Verenigde Staten en probeert een nieuwe samenleving op te bouwen. Het verhaal van Ish wordt onderbroken door intermezzo’s die het verhaal vertellen van de wereld, hoe deze verandert in de kleine details en de grote lijnen, in de eerste jaren na de ramp en de eeuwen daarna.

“De aarde blijft altijd bestaan” is een kalm boek. Het verhaal kabbelt rustig richting het einde. Stewart kiest er bewust voor om de echt dramatische scenes “off-screen” te laten afspelen. Ish maakt bijvoorbeeld de dood van het overgrote deel van de mensheid niet direct mee. Hij komt na een periode waarin hij op zichzelf was in de wildernis terug in de bewoonde wereld om te ontdekken dat deze grotendeels verlaten is. In de eerste dagen van de pandemie werden de lijken netjes begraven, eerst in individuele graven, daarna in massagraven en de overlevenden trokken steeds meer weg naar gebieden rond ziekenhuizen. Ish komt nooit in die in knekelhuizen veranderde ziekenhuizen. Die trend wordt het hele boek voortgezet. Dit is geen boek van actie en geweld. Het gaat niet over het conflict tussen de overlevenden of het conflict tussen mens en natuur. Het gaat om Ish die probeert nog iets van de beschaving te redden. Het gaat ook om een leven van een man, van zijn studententijd tot zijn oude dag in uitzonderlijke omstandigheden. In eerste instantie had ik moeite om mee te leven met Ish. Hij heeft een nogal afstandelijke kijk op wereld en is zo nu en dan arrogant en denigrerend in zijn houding tegenover anderen. Ik ben blij dat ik me daar over heen gezet heb. Tegen het einde leefde ik zo met Ish mee dat ik een traantje moest wegvegen bij het lezen van de laatste scene.

Je ziet veel van de zaden voor latere post-apocalyptische verhalen geplant worden in dit boek. Maar waar het mij nog het meest aan doet denken, apart genoeg, is de magisch-realistische film The Red Turtle van regisseur Michael Dudok de Wit. Beide hebben die kalmte waarmee het verhaal vertelt wordt. Beide gaan over het leven van een man in uitzonderlijke en in het begin eenzame omstandigheden. Beide gaan over een onwaarschijnlijke liefde, het vader worden, het ouder worden, het afscheid nemen.

Het is en blijft een boek uit 1949 en daar wordt je zo nu en dan aan herinnert door de manier waarop Ish tegen zijn Afro-Amerikaanse en vrouwelijke medemens aankijkt. Maar dit mag je er niet van weerhouden om het boek te lezen. Dit boek, de enige sciencefictionroman die Stewart geschreven heeft, heeft grote indruk op mij gemaakt. Als ik ooit in San Francisco ben en de Golden Gate Bridge zie zal ik dan denken aan Ish, zijn hamer en die ene verlaten auto? Ik hoop van wel.

Eddie A. van Dijk