Een Frozen hart – Elizabeth Rudnick (JFA)
Oorspronkelijke titel: A Frozen Heart (2015)
Vertaling: Henny van Gulik
Van Goor, 2016
253 pagina’s; prijs 15,00 euro
Omslagontwerp: Scott Piehl & Marieke Oele
Omslagbeeld: I Love Dust
Als er een prijs zou zijn voor de vertaling van titels, verdient deze uitgave de prijs voor de slechtste, meest belachelijk vertaling. Een titel van drie Engelse woorden en de vertaler was slechts bij machte om twee van de drie woorden te vertalen.
Ik weet dat we in Nederland bezig zijn met een geleidelijke ‘uitfasering’ van het Nederlands. Het onderwijs doen we in toenemende mate in het Engels, dat schijnt economisch meer verantwoord te zijn. Nederlandse sciencefiction- en fantasyschrijvers als Tais Teng en Jaap Boekestein gaan steeds meer in het Engels schrijven, en zelfs een zeer schrijfvaardige schrijfster als Natalie Koch gebruikt in titels al woorden als “spoilers”.
Ik weet ook dat woorden méér kunnen zijn dan woorden, dat ze een label kunnen vormen, een beeld of begrip, en dat zo’n beeld bij een Disney-productie als “Frozen” ook in vertaling gehandhaafd moet worden. Het boek is immers maar één van de vele afgeleide producten, veel minder belangrijk dan de spelletjes, kleurplaten, apps etc. Maar er zijn wel grenzen en met “Een Frozen Hart” als Nederlandstalige titel van een in het Nederlands vertaald boek wordt die grens ruim overschreden. Totaal onnodig ook, want het door Disney wellicht geëiste ‘embleem’ is op de omslag al prominent aanwezig.
De Disney-animatiefilm Frozen, in de verte gebaseerd op het sprookje De sneeuwkoningin van Hans Christian Andersen, schijnt de meest succesvolle animatiefilm ooit te zijn. Het is logisch dat dat succes op alle mogelijke manieren wordt uitgebaat. En dus wordt ook de Disney-huisschrijfster Elizabeth Rudnick van stal gehaald om er een boekje van de maken. Daar is niets mis mee. Dat het een heel mager verhaaltje is, dat de personages plat zijn, dat om aan een beetje boek te komen alles behoorlijk moet worden uitgeschreven en het daardoor allemaal erg traag en voorspelbaar wordt, ach, ook dat is eigenlijk niet erg, want er zijn vele doelgroepen en wanneer een animatiefilm mensen er toe brengt een boek te gaan lezen, is dat alleen maar mooi.
Maar wanneer er dan het embleem “YA” op wordt gestempeld, wordt er alweer een grens overschreden. De aanduiding “YA” staat voor “Young Adult”, en behalve over de verschuiving naar het Engels geeft het te denken over de ontwikkeling in onze maatschappij. Had je ooit de grens tussen jeugd- of kinderboeken en de boeken voor volwassenen, nu is die grens verbreed tot een hele leeftijdsgroep, die van de jongvolwassene. Googelen leidt tot het inzicht dat deze groep de leeftijd 14 tot 21 zou beslaan, maar wel voor boeken die volwassenen ook leuk vinden. Een voortzetting of uitbreiding van wat ooit ‘de adolescentenroman’ werd genoemd. Een presentatie van de Universiteit van Gent geeft voor Young Adult: “volwassenenliteratuur die jongeren aanspreekt, én adolescentenliteratuur waar die jongeren zich nog niet te oud voor voelen en die ook volwassenen aanspreekt”. Het vlakke en oppervlakkige verhaal dat Een Frozen Hart in tweehonderdvijftig bladzijden vertelt, staat zo ver van volwassenheid vandaan, dat het geheel buiten de gedefinieerde category valt.
Zouden we steeds meer naar het Engels overgaan om de betekenis van woorden te ontwijken? Zou de aanduiding “Young Adult” zo populair zijn omdat we dan het begrip ‘volwassen’ kunnen ontwijken? Door Een Frozen Hart zou je het haast gaan geloven.
Paul van Leeuwenkamp